Caddeler Vale'ye Teslim

Hemen her gün şikayet konusu olan 'vale'ler, özellikle eğlence mekanlarının bulunduğu, trafiğin yoğun aktığı caddeleri parsellemiş durumda. Beşiktaş, Bebek, Etiler, Bakırköy, Zeytinburnu, Kanlıca, Anadoluhisarı'nda işi olan ya da eğlenmeye gelenler, yoğun trafikle boğuşmamak için araçlarını 'vale'ye teslim etmek zorunda kalıyor.


Bu işi profesyonelce yapan vale şirketlerinin yanı sıra çoğu işletme garson, komi, guard gibi farklı sıfatlarla çalıştırdığı personeline vale hizmeti de verdiriyor. Bu süreçte fazladan para vermek istemeyen ya da otomobili hasara uğrayan araç sahipleri ile valeler arasında zaman zaman sürtüşmeler oluyor, büyük kavgalar çıkabiliyor.

Bir de tamamen korsan olanlar var. Diğer valelerin 'değnekçi' olarak adlandırdığı bu kişiler, olur olmaz yerlere park ettikleri araçlara zarar veriyor, trafiği tehlikeye düşürüyor, inanılmaz kazalara yol açabiliyor. Hatta bazıları çok beğendikleri lüks otomobille kayıplara karışıyor.

Sokakta anahtarlık panosu

Son olarak Beşiktaş'taki Sabancı Lisesi önünde bir vale, yanaştırmaya çalıştığı araçla elektrik direğine çarptı. Yerinden kopan direk park halindeki başka araçların üzerine düşerek büyük çapta maddi hasara neden oldu, şans eseri ölen ya da yaralanan olmadı.

Daha önce de bir vale Kuruçeşme'de park etmeye çalıştığı aracı denize düşürmüştü. Yine Bebek'te manken çift, vale terörüne maruz kalmış, sokak ortasında dayak yemişlerdi. Eğlence mekanlarının hemen yakınında araçları istifledikleri kaldırımlardan birine bir pano koyan 'vale'ler, yaptıkları iş yasalmış gibi araç sahiplerinden aldıkları anahtarları bu panoya asmaktan çekinmiyor. Yaptıkları iş yasalmış gibi davranan valeler, araç anahtarlarını sokağa koydukları panoya asıyor.

227 kişilik özel birim

Gelen şikayet ve ihbarların yoğunlaşması üzerine 5 Mayıs 2012'de İstanbul Emniyet Müdürlüğü Trafik Denetleme Şubesi bünyesinde 'vale terörü' ile mücadele için özel bir birim kuruldu. 24 saat esasına göre çalışan 227 personel sivil olarak görev yapıyor.

İhbar ve şikayet bekliyorlar

Özel birime Başbakanlık İletişim Merkezi (BİMER), İstanbul Emniyet Müdürlüğü internet sitesi iem.gov.tr üzerinden ya da 155 ve 0212 214 4164 numaralı telefonlardan ihbarda ve şikayette bulunulabiliyor. Her ihbarı mutlaka değerlendiren birim, irtibat numarası bırakılması halinde bir hafta, en geç bir ay içinde geri bildirimde bulunuyor.

Kamera ile tespit ediyorlar

Birimin görevlileri, ihbar gelen yerlere müşteri gibi giderek araçları park etmeleri için verdikleri valeleri suçüstünde yakalıyor. Kamera ve fotoğrafla da tespit edilen valeler gözaltına alınarak, en yakın polis merkezinde haklarında yasal işlem yapılıyor.

Hapis cezasını umursamıyorlar

2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu'nun 79. maddesi gereğince yetki ve dayanaktan yoksun olduğu halde karayoluna park eden araç sahiplerinden para alarak suç işleyen valeler, iki yıla kadar hapsi göze alarak bu işi yapmayı sürdürüyor. Tespitlerde bu kişilerin bir kısmının ehliyeti dahi olmadığı anlaşılıyor.

Kanun yetkiyi belediyeye veriyor

79. maddeye göre "Karayolu üzeri park yerindeki araçlar için park ücreti, yetki ve sorumluluk alanına göre park yerini tespite yetkili idarece veya bu idare tarafından işletme izni verilen gerçek veya tüzel kişilerce alınabilir. Bunlar dışında hiçbir gerçek veya tüzel kişi herhangi bir şekilde park ücreti alamaz. Erişme kontrollü karayolları (otoyol-ekspresyol) hariç olmak üzere büyükşehirlerde yetkili idareler, büyükşehir belediyeleridir.

Birinci fıkra hükmüne aykırı olarak park ücreti alan veya almaya teşebbüs edenler, fiilleri daha ağır bir ceza gerektiren bir suç oluşturmadığı takdirde, altı aydan iki yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır."

Sarıyer'de bir tutuklama

Emniyet kaynaklarının verdiği bilgiye göre 2013-2014 yıllarında toplam 1053 vakada 364 vale hakkında işlem yapıldı. Bunlardan biri daha önce defalarca gözaltına alınıp hakkında işlem yapılmasına rağmen suç işlemeyi sürdürünce Sarıyer Cumhuriyet Savcılığı'nca sevk edildiği mahkemece tutuklandı. Bu yılın ilk altı aylık döneminde hakkında işlem yapılan vale sayısı ise 210. Geçen yılın tamamında yapılan işlem sayısı olan 214'ü neredeyse yakalamış durumda.

İşyerleri sorumluluktan kaçıyor

Polis, suça zemin hazırlayan işyerleri hakkında ise çoğunlukla işlem yapamıyor. Çünkü işyeri sahipleri bu kişilere araç park etmeleri için yetki vermediklerini söyleyerek ya da "Biz otoparka çek demiştik, kaldırıma çekmiş" diyerek sorumluluğu üzerinden atıyor. Ancak işyerleri hakkında da yine aynı kanunun 14. maddesi uyarınca yola koydukları duba, eşya ve reklam afişlerinden işlem yaparak 364 lira para cezası kesiliyor.

"Kaldırıma park edenler değnekçi"

Bebek'te konuştuğumuz valelerden biri olan Fatih Kol, araçlara zarar verme tehdidiyle bahşiş alan, zaman zaman işi kavgaya götürerek sokaklarda terör estirenlerin değnekçiler olduğunu öne sürdü. Kol, "Biz vale şirketlerine bağlı çalışıyoruz. Her vale şirketinin anlaştığı bir otopark var. Biz araçları bu otoparklara götürürüz. Otopark dolduğunda da artık araç almayız. Dolayısıyla bizde öyle kaldırıma araç parkı falan olamaz. Onlar korsan çalışan değnekçilerin işi" dedi.Vale Fatih Kol, "Müşteri her zaman haklıdır, güvenini sarsamayız" diyor.[Fotoğraf: Murat Eğilmez/AJT]

"Müşteri her zaman haklıdır"

Bir sorun olduğunda şirketin sorumlu olduğunu belirten Kol şöyle devam etti:

"Bizde müşteri her zaman haklıdır. Ben aracı kaldırıma park edersem, araç çekilir ya da plakasına ceza yazılır. 5-10 lira kazanma uğruna güvenirliliğimizi yitiremeyiz. Diyelim ki aracı otoparka sokarken ya da getirirken kaza oldu. Hasarı şirketimiz karşılar, o yüzden biz son derece titiz ve dikkatli çalışmak zorundayız. Bazı müşterilerde vale korkusu var gerçekten. Daha önce biri arabasını alıp çarpmıştır, hasar vermiştir. O yüzden aracını vermek istemiyor, kendi park etmek istiyor. Biz de o zaman yer gösteriyoruz sadece, zorlama olmaz. Bahşiş ister verir, ister vermez, biz bahşiş istemeyiz ama verirse de hayır demeyiz. Asgari ücretle çalışıyorum, sigortam var; yemeğimi, yolumu da şirket karşılıyor.

Kuruçeşme'de bir balık restoranının önünde vale hizmeti veren Mehmet Bilmez ise, "Ben 17 yıldır bu işi yapıyorum burada. Bugüne kadar ne bir kavga, ne bir dövüş gördüm. Kendi otoparkımız var. Müşterimizin aracını alır, güvenli şekilde otoparka yerleştiririz. Çıkışta da teslim ederiz. Otopark ücreti haricinde bahşiş beklemeyiz, kendileri verirlerse verirler. Otoparkta yer olmazsa bunu belirtir, başka yerlere yönlendiririz. Korsan çalışan değnekçiler var tabii, sorun çıkaran, kavgaya karışanlar onlar. Biz kadrolu, sigortalı çalışan elemanlarız" diye konuştu.17 yıllık vale Mehmet Bilmez, valelere karşı bir önyargı olduğunu söylüyor.

Röportaj sırasında polis geldi

Arnavutköy civarında yol kenarına araç parkını sağlayan İSPARK görevlisi Mustafa Delibaş da, "Yolun karşı tarafına park etmek yasak ama park ediyorlar. Özellikle gece 12.00'den sonra biz yokuz, buralara gelip araç çekiyorlar" dedi. Altı yıldır bu işi yaptığını belirten Delibaş, "Biz kadroluyuz çok şükür, kazancımız iyi. Bizde 8 saat çalışan bin 800, 10 saat çalışan bin 950, 12 saat çalışan 2 bin 250 lira maaş alıyor" diye konuştu.

Biz bu röportajı yaparken gelen trafik polisi ise, görevli Delibaş'ı uyararak yol kenarında ikinci sıra yapılamayacağını, usülsüz parktan ceza yazacağını belirterek derhal bu araçları çekmesini istedi. Röportaj yaparken gelen polis valeyi uyardı.[Fotoğraf: Murat Eğilmez/AJT]

Ekşi sözlük'teki 'vale' tanımı

"Kaliteli yerlerde; 'siz zahmet etmeyin bizim delikanlılar park ediversin" anlamına gelen, fakat yöremizdeki pek çok yerde; "arabanızı verin ulan! biz alıp park ediyoruz, yoksa geldiğinizde çiziklerden tanıyamaz, indirdiğimiz lastikler için saatler harcarsınız' şekline dönüşmüş uygulama."