BM öncülüğündeki Libya Siyasi Diyalog Forumu, Libya'nın geçici yönetimini belirlemede sona yaklaştı

Birleşmiş Milletler (BM) Libya Destek Misyonu (UNSMIL) öncülüğünde Libya krizine siyasi çözüm için 9 Kasım'da Tunus'ta başlatılan Libya Siyasi Diyalog Forumu (LSDF), 1-5 Şubat arasında İsviçre'de devam eden toplantılarıyla sona yaklaştı.

UNSMIL tarafından, Libya'nın farklı kesimleri ve coğrafi bölgelerini temsilen seçilen 75 kişinin yürüttüğü (biri hayatını kaybetti) LSDF'nin organizasyon ve oturumlarına, UNSMIL Temsilcisi ve BM Genel Sekreteri Libya Özel Temsilci Vekili Stephanie Williams liderlik ediyor.

Diyalog forumunun en önemli hedefi Libya'yı seçimlere götürmek

LSDF'nin en önemli hedeflerinden biri, Libya krizinin siyasi çözümü için ülkeyi Başkanlık ve Parlamento seçimlerine götürerek Libyalıların oylarıyla ülkede yeni bir yönetim seçilmesini sağlamak.

Forum üyeleri, 9-15 Kasım 2020 tarihleri arasında Tunus'un ev sahipliğinde yapılan ilk toplantıların sonucunda, ülkenin bağımsızlık gününün yıl dönümüne rastlayan 24 Aralık 2021'de Libya'da Başkanlık ve Parlamento seçimlerine gidilmesi kararı aldı. Üyeler ayrıca, bu seçimler öncesinde ülkeyi yönetecek yürütme otoritesini yeniden yapılandırma ihtiyacı konusunda anlaştı.

Ancak askeri ve siyasi olarak fiilen ikiye bölünmüş durumda olan Libya'nın bu seçimlere gidebilmesi için LSDF'nin belirlediği "yol haritası" kapsamında yeni bir Başkanlık Konseyi ve Ulusal Birlik Hükümetinden oluşan geçici bir yürütme otoritesi seçilmesi hedefleniyor.

Libya'da başkent Trablus'un da yer aldığı batı bölgeleri BM nezdinde meşru, liderliğini Başbakan Fayiz es-Serrac'ın yaptığı Ulusal Mutabakat Hükümeti (UMH) kontrolünde bulunurken, ülkenin ikinci büyük kenti Bingazi merkezli doğu bölgeleri ise darbeci güçlerin lideri Halife Hafter'in kontrolünde.

Forum kapsamında seçilmesi hedeflenen söz konusu yürütme otoritesi, devlet kurumlarını birleştirmek ve ilan edilen tarihte ülkeyi seçimlere hazırlamakla görevlendirilecek.

Başkanlık Konseyi ve Ulusal Birlik Hükümetinin yetkileri

Başkanlık Konseyinin yetkilerinin başında Libya Ordusu Başkomutanlığını üstlenmek ve ordunun üst düzey mensuplarını ve İstihbarat Kurumu Başkanı'nı atamak geliyor. Ayrıca, Libya'daki yabancı ülke misyon temsilcilikleri ve temsilcilerini akredite etmek, Temsilciler Meclisi, Milli Savunma ve Güvenlik Konseyine danışmak şartıyla olağanüstü hal ilan etmek, savaş ve barış kararı almak gibi yetkileri bulunuyor.

Ancak bu sisteme göre, Cumhurbaşkanına benzer konumundaki Başkanlık Konseyi Başkanı, karar alma süreçlerinde tek başına yetkili olamıyor. Tüm kararların, başkan dahil Başkanlık Konseyinin üç üyesinin oybirliği ile alınması gerekiyor. Bu kurala aykırı olarak alınan tüm kararlar hükümsüz sayılıyor.

Başbakanın yetkileri ise Konseyin çalışmalarını denetlemek, toplantılarına başkanlık etmek, toplantı tutanaklarına göre kararnamelerini imzalamak ve dış ilişkilerde devleti temsil etmekle sınırlı tutuluyor.

Devletin yüksek idari organı olan Ulusal Birlik Hükümetinin (başbakan) yetki ve sorumlulukları arasında ise seçimlerin planlanan tarihlere göre yapılmasını sağlamak, seçimlere kadar olan geçiş sürecini sonlandırmak, bunu yerine getirmek için gerekli yasa tasarılarını hazırlamak, bakanları görevlendirmek ve Bakanlar Kurulunun aldığı kararları onaylamak bulunuyor.

Geçici yönetimin adayları, "Aday Seçim Mekanizması"na göre oylanıyor

Biri siyasi süreç sırasında doğal nedenlerle hayatını kaybeden ve 74 kişiye düşen LSDF üyeleri, UNSMIL tarafından, Libya'nın tarihsel olarak ayrılan 3 bölgesi Tripolitanya, Sirenayka ve Fizan'dan seçildi.

Buna göre, üyelerden 37'si batı bölgesi (Tripolitanya), 23'ü doğu bölgesi (Sirenayka), 14'ü de güney bölgesini (Fizan) temsil ediyor.

LSDF üyelerinden hiçbiri, temel prensipler gereği bu geçici yönetime aday olamazken, üyeler, 24 Aralık 2021'deki seçimlerde asla aday olmayacaklarını ve yeni seçilecek yönetimde herhangi bir makamda görev almayacaklarını taahhüt ederek seçildi.

Forumun Tunus'ta bir hafta boyunca süren görüşmeleri ve ardından video konferans yöntemiyle devam eden oturumlarında geçici yürütme otoritesini seçme mekanizması üzerinde anlaşmaya varamaması üzerine forum üyelerinden oluşan 18 kişilik Danışma Komitesi kuruldu.

Bu çıkmazın üstesinden gelmek için oluşturulan Komite, 19 Ocak'ta LSDF'nin geri kalan üyeleriyle paylaştığı "Aday Seçim Mekanizması" üzerinde anlaştı.

Bu mekanizmaya göre, 74 LSDF üyesi, geçici yönetimin başı sayılan üç üyeli Başkanlık Konseyi seçmek için "tek oy yöntemi" ve "liste yöntemi" olmak üzere iki aşamada oy kullanacaktı.

Birinci aşaması dün tamamlanan bu mekanizmaya göre, 74 LSDF üyesinin, kendi bölgelerinden birer aday belirlemeleri ve en az yüzde 70 oy oranıyla birini seçmeleri bekleniyordu.

Ancak hiçbir aday bu oranı sağlayamadığı için oylamada liste yönteminin kullanılacağı ikinci aşamaya geçildi.

Bu listelerden her biri, Başkanlık Konseyi Başkanı, Başkanlık Konseyi üyeleri ve Başbakan pozisyonu adayını içeren 4 kişiden oluşacak. Her listenin, LSDF tarafından oylamaya sunulmak için toplam 17 destek alması gerekecek (8 batı, 6 doğu, 3 güney).

LSDF'de yapılacak ilk tur oylamasında listelerden birinin kazanmak için oyların yüzde 60'ını alması gerekiyor. Hiçbiri bu yüzdeyi alamazsa, en yüksek yüzdeyi alan iki liste ikinci turda yarışacak ve yüzde 50+1 oy alan liste kazanacak.

Salih ve Mişri öne çıkan adaylar

Müracaat süresinin 28 Ocak Perşembe günü sona ermesinin ardından, 30 Ocak Cumartesi günü Birleşmiş Milletler (BM) Libya Destek Misyonu (UNSMIL), aday olan isimlerin listesini açıkladı.

Başkanlık Konseyinin üç üyesi ve Başbakan ile birlikte 4 yöneticinin yer alacağı geçici yönetime, Başkanlık Konseyi için 24, Başbakanlık için de 21 aday bulunuyor.

Dün yapılan birinci aşama oylamanın sonuçlarına göre, Başkanlık Konseyi üyeliğine en fazla yaklaşan adaylar arasında, Libya'nın doğusundaki gayrimeşru silahlı güçlerin lideri Halife Hafter yanlısı Tobruk Temsilciler Meclisi Başkanı Akile Salih ve Devlet Yüksek Konseyi Başkanı Halid el-Mişri bulunuyor.

Salih, temsil ettiği doğu bölgesinin toplam 23 oyundan 9'unu aldı.

Hafter'in en büyük siyasi müttefiki durumundaki Salih, darbeci generalin Nisan 2019'da başkent Trablus'a başlattığı ve ülkeyi 14 ay süren şiddet sarmalına sürükleyen saldırılarına verdiği destekle biliniyor.

Dikkati çeken ve ikinci turda seçilmesi muhtemel gösterilen diğer adayların başında ise Türkiye'nin desteklediği UMH'ye bağlı, Libya Devlet Yüksek Konseyi Başkanı Halid el-Mişri geliyor.

Mişri, temsil ettiği batı bölgesinin 37 oyundan 8'ini aldı.

Başbakan adaylarından ise UMH'nin mevcut Başkanlık Konseyi üyesi ve Başbakan Yardımcısı Ahmed Muaytik ve İçişleri Bakanı Fethi Başağa dikkati çeken isimler arasında.

Özellikle Hafter saldırılarına maruz kalan batı bölgesinde ve başkent Trablus'ta yaşayan Libyalılar, Hafter destekçisi Akile Salih'in Başkan seçilmesi ihtimalinden büyük endişe duyarken, yeni geçici yönetimin adayları, LSDF'nin 74 üyesi tarafından 5 Şubat'a kadar yapılacak oylamayla belirlenecek.