Avrupa Konseyi Yerel ve Bölgesel Yönetimler Kongresi'nden Drenth: Enes Hocaoğulları'nı Susturmak Gençliği, Demokrasiyi Susturmak Demek

Haber: Melis YILDIRIM - Kamera: Ünal AYDIN

(ANKARA) - Avrupa Konseyi Yerel ve Bölgesel Yönetimler Kongresi heyeti, Kongre Genel Kurulu'ndaki konuşmasının ardından Türkiye'yi temsil eden Kongre gençlik delegesi Enes Hocaoğulları'nın tutuklanması üzerine Türkiye'ye gelerek çeşitli temaslarda bulundu. Yerel ve Bölgesel Yönetimler Kongresi Başkanı Marc Cools, "Avrupa Konseyi Yerel Bölgesel Yönetimler Başkanı olarak önümüzdeki hafta çarşamba günü Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi Toplantısı'na katılacağım ve Bakanlar Komitesi'ne hitabım olacak. Bu ziyarete dair bir rapor sunacağım bu ziyaret ve Enes ile ilgili. Göreceğiz, 10 Eylül'de Enes serbest bırakılmış mı, bırakılmamış mı. Enes ile ilgili Bakanlar Komitesi'nde üye ülke temsilcilerinin desteklerini talep edeceğim" dedi. Kongre İnsan Hakları Daimi Raportör Yardımcısı Peter Drenth, "Enes'i susturmak demek gençliği susturmak demektir. Gençliği susturmak demek de demokrasinin kendisini susturmaktır" diye konuştu.

Avrupa Konseyi Yerel ve Bölgesel Yönetimler Kongresi Başkanı Marc Cools başkanlığında Kongre Genel Sekreteri Mathieu Mori, Kongre Gençlik Sözcüsü Veronique Bertholle ve İnsan Hakları Daimi Raportör Yardımcısı Peter Drenth'in yer aldığı heyet, araştırma ziyareti kapsamında Türkiye'de çeşitli temaslarda bulundu. Mart ayında Kongre Genel Kurulu'ndaki konuşmasının ardından Türkiye'yi temsil eden Kongre gençlik delegesi Enes Hocaoğulları'nın gözaltına alınması ve tutuklanması nedeniyle düzenlenen ziyaret kapsamında Cools, Bertholle ve Drenth, Ankara'da basın toplantısı düzenledi.

Avrupa Yerel ve Bölgesel Yönetimler Kongresi olarak bu sene Türkiye'ye gerçekleştirdikleri üçüncü ziyaret olduğunu belirten Cools, şöyle konuştu:

"Çok istisnai bir durum. Bundan önceki ilk iki ziyaret biliyorsunuz gözaltına alınıp bilahare tutuklanan muhalefet partisi mensubu belediye başkanı için gerçekleştirdiğimiz ziyaretti. Bu ziyaretin maksadı bambaşka. Bir ay önce gözaltına alınıp tutuklanan Türkiye adına Avrupa Konseyi Yerel ve Bölgesel Yönetimler Kongresi Gençlik Delegesi Enes Hocaoğulları ile ilgili bir ziyaret. Bu toplantıya katılmadan hemen önce heyet olarak Sincan cezaevinde Enes Hocaoğulları'nı ziyaret ettik. Enes, Avrupa Konseyi Yerel ve Bölgesel Yönetimler Kongresi'nin bir önceki Genel Kurul oturumunda yaptığı konuşma sebebiyle soruşturmaya ve kovuşturmaya uğradı."

"Demokratik tartışmalarının cereyan ettiği bir Meclis'te, bir Gençlik Delegesi yaptığı konuşma sebebiyle cezaevine atıldı"

Kongre Gençlik Sözcüsü Bertholle, Adalet Bakan Yardımcısı Hurşit Yıldırım ile görüştüklerini ve Türk makamlarına Enes Hocaoğulları'nı cezaevinde ziyaretini mümkün kıldıkları için teşekkür ettiklerini belirtti. Bertholle, "Ziyaretimiz aslında hepimizi şoke eden bir realiteden kaynaklanıyor. Genel Kurul salonunda, yani demokratik tartışmalarının cereyan ettiği bir Meclis'te, bir Gençlik Delegesi yaptığı konuşma sebebiyle cezaevine atıldı. Ziyaretimiz esnasında büyük bir dikkatle yetkili makamlara kulak verdik. Kongre nezdindeki Türk heyetinde temsil edilen siyasi parti yetkililerine kulak verdik ve sivil toplum temsilcileriyle görüştük. Bütün bu teatiler bizi çok mutlu etti" ifadelerini kullandı.

"Tutuklanması için hiçbir haklı gerekçe duymadık"

Kongre İnsan Hakları Daimi Raportör Yardımcısı Drenth, şöyle konuştu:

"Enes Hocaoğulları'nın bir insan hakları aktivisti olarak faaliyetleri ve Türkiye'nin Kongre nezdindeki Gençlik Delegesi olarak bütün faaliyetleri uluslararası insan hakları hukuku güvencesi altındadır. Bu hukukun içinde Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi de bulunmaktadır. Eğer bir anlaşmazlık varsa bunun yolu diyalogtur, o kişiyi cezaevine tıkmak değil. Bizler siyasetçiyiz, yerel siyasetçiyiz, hukukçu değiliz. Ama şunu açıkça ifade etmemiz gerekiyor, bu iki gün boyunca gerçekleştirdiğimiz görüşmeler esnasında tek bir şey duymadık, Enes'in bu ceza kovuşturmasına ilişkin haklı gerekçe olabilecek. Tutuklanması için hiçbir haklı gerekçe duymadık.

Yıllar içinde Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) içtihadında çok net olarak şu ortaya kondu. İfade özgürlüğünün meşru bir şekilde kullanılmasının kriminalize edilmesi yıkıcı bir etkiye sahiptir. Bu şekilde hareket edilmesi sadece kovuşturmaya uğrayan kişinin ifade özgürlüğünü, insan hakkını ihlal etmekle kalmayacak, aynı zamanda demokrasiyi zaafa uğratacak, toplumu bir bütün olarak derinden etkileyecektir. Enes'i susturmak demek gençliği susturmak demektir. Gençliği susturmak demek de demokrasinin kendisini susturmaktır.

"Ümit ediyoruz ki adalet tecelli eder"

Enes Hocaoğulları'nın ilk duruşması 8 Eylül'de gerçekleştirilecek. Ümit ediyoruz ki adalet tecelli eder, yöneltilen tüm suçlamalar düşer ve kendisi derhal serbest bırakılır ve bu şekilde Enes Hocaoğulları bir sonraki Genel Kurul oturumuna Strazburg'da katılır. Genel Kurul Salonu'nda bizlerle birlikte olur."

"Bakanlar Komitesi'ne rapor sunacağım"

Açıklamalarının ardından heyet soruları yanıtladı. Hocaoğulları'nın ilk duruşmasına katılıp katılmayacakları sorulan Cools, "Maalesef biz 8 Eylül Pazartesi günü duruşmada hazır bulunamayacağız. Fakat kongre nezdinde Türk heyetinin bazı üyeleri duruşmaya katılacak" dedi. Cools, "Avrupa Konseyi Yerel Bölgesel Yönetimler Başkanı olarak önümüzdeki hafta çarşamba günü Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi Toplantısı'na katılacağım ve Bakanlar Komitesi'ne hitabım olacak. Bu ziyarete dair bir rapor sunacağım bu ziyaret ve Enes ile ilgili. Göreceğiz, 10 Eylül'de Enes serbest bırakılmış mı, bırakılmamış mı. Enes ile ilgili Bakanlar Komitesi'nde üye ülke temsilcilerinin desteklerini talep edeceğim" ifadelerini kullandı.

"Tutuklu yargılama konusu üzerinde ısrarla durduk"

Türk yetkililerle yaptıkları görüşmelere ilişkin bilgi paylaşması istenen ve AİHM kararlarının uygulanmamasına ilişkin soru üzerine Cools, bu ziyaret kapsamındaki görüşmelerde AİHM kararlarının uygulanmamasının gündeme gelmediğini belirtti. Cools, şöyle konuştu:

"Fakat bu bir gerçek, bu bir hakikat, orada duruyor. Biz bu ziyaretimizde Enes Hocaoğulları'nın durumu üzerinde durduk. Enes'i konuştuk. Fakat şunu da biliyoruz, 2020'de AİHM'in bir milletvekili hakkında verdiği karara atıfta bulunuldu. AİHM 2022'de bu milletvekilinin tutukluluğunun kendisinin ifade özgürlüğünü ihlal ettiği sonucuna varmıştı.

Tutuklu yargılama üzerinde ısrarla durduk. Pek çok belediye başkanı şu anda tutuklu. Bunlardan biri Kongremizin de üyesi bir belediye başkanı 6 yıl tutuklu kaldı. Hüküm giymedi, kovuşturmaya uğramadı bile hatta ve bilahare serbest bırakıldı. Adalet Bakanı Yardımcısı şuna değindi, 'Anayasa'nın 26'ncı maddesi ifade özgürlüğünü düzenler, 141'inci maddesi yargı bağımsızlığını düzenler. Yürütülen soruşturma ve kovuşturmaların bu çerçevede ifade özgürlüğüne aykırılık teşkil etmediğini düşünüyoruz. Tabii ki yargıya müdahale edemeyiz.' Bu aldığımız bu cevaplar bizi tabii ki şaşırtmadı. Ama biz ısrar ettik. Çünkü bu konuyu gündemde tutmak tutuklu kişinin serbest kalmasını sağlayabilir ya da cezaevi koşullarında iyileşme görmemizi sağlayabilir."

Cools, Adalet Bakanlığı'ndaki görüşmenin oldukça samimi bir ortamda geçtiğini ve çok saygılı bir üslubun hakim olduğunu söyledi. Bakanlığın kalabalık bir kadroyla toplantıya katıldığını dile getiren Cools, toplantının bir saat sürdüğünü ve kendilerinin Kongre'nin mesajını iletebildiklerini bildirdi.

"Türkiye'nin eylemleri diğer üye devletlere örnek teşkil edecek"

Aynı konuya ilişkin değerlendirmede bulunan Drenth, "Taraflarca Adalet Bakanlığı'ndaki toplantımızın ilk başından beri, Türkiye'nin Avrupa Konseyi'nin kurucu üyelerinden biri olduğu vurgulandı. Türkiye'nin de üyesi olduğu Avrupa Konseyi'nin ortak değerleri vurgulandı ki hukukun üstünlüğü bunlardan biri. Türkiye gibi büyük bir ülkenin eylemleri diğer üye devletlere örnek teşkil edecektir" dedi.

"Kongre yıl sonunda Türkiye'ye bir denetleme ziyareti gerçekleştirmeyi planlıyor"

Cools, CHP İstanbul İl Yönetiminin tedbiren görevden uzaklaştırılmasına ilişkin kararın sorulması üzerine şu ifadeleri kullandı:

"Sadece CHP'li değil, DEM Partili belediyelerin de başkanları, belediye meclis üyeleri görevden uzaklaştırıldı, aralarında tutuklananlar var. Biz Kongre Genel Kurul oturumunda tam da bu hususa ilişkin bir bildirge kabul ettik. Onun dışında pek çok açıklama yayınladık. Bu yalnızca İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı'nın tutuklanması değil, İstanbul'un CHP'li ilçe belediye başkanlarını neredeyse yarısı şu anda tutuklu. Adana Büyükşehir Belediye Başkanı da tutuklandı. Adana'dan Silivri'ye getirildi. Silivri'de tutuluyor. 2024 yılı yerel seçimlerine kadar İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığı yapmış olan Tunç Soyer de şu anda tutuklu. Tunç Soyer Avrupa Yerel ve Bölgesel Yönetimler Kongresi'nin Birinci Başkan Yardımcılığı görevini üstlenmiş bir yerel siyasetçi. Bir de sadece tutuklu belediye başkanları, belediye meclis üyeleri yok. Aynı zamanda tutuklu olmasalar dahi görevden uzaklaştırılmış olanlar var. Haziran ayındaki ziyaretimizde Van Büyükşehir Eş Belediye Başkanı'nı ziyaret ettik. Kendisi şu anda cezaevinde değil ama yurt dışı çıkış yasağı var ve O da Kongre üyesi.

Bakanlar Komitesi'ne hem Enes'in durumu hakkında bilgi vereceğim hem de görevden uzaklaştırılan, tutuklu belediye başkanlarının, yetkililerin durumunu dile getireceğim. Avrupa Konseyi Yerel ve Bölgesel Yönetimler Kongresi yıl sonunda Türkiye'ye bir denetleme ziyareti gerçekleştirmeyi planlıyor. Türkiye'nin de taraf olduğu Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı'nın üye devletçe nasıl uygulandığı yerinde inceleniyor. Türkiye'den sorumlu iki eş raportörler bu denetim ziyaretini gerçekleştirecek.

"Muhalefetin kim olacağına iktidar karar veriyor gibi bir tablo söz konusu"

Birkaç gün önce mahkeme kararıyla CHP'nin İstanbul İl Başkanlığı yönetimi görevden uzaklaştırıldı ve il başkanı yerine hükümetin belirlediği, yani mahkemenin belirlediği bir kayyım atandı. Muhalefetin kim olacağına iktidar karar veriyor gibi bir tablo söz konusu. Bu durum sadece bahsettiğim gibi yerel siyasetçiler açısından sorun teşkil etmiyor. Gazeteciler, avukatlar, onlar da aynı sorunlarla karşı karşıya. İstanbul Barosu Yönetim Kurulu görevden alındı. Çünkü Suriye'de öldürülen iki gazeteci ile ilgili olarak yaptıkları açıklama sebebiyle. Hem Bakan Yardımcısı Sayın Bakan Yardımcısı ile hem de Türk heyetinde yer alan AKP'li üyeyle şunu konuştuk. Dedik ki: 'Türkiye Avrupa Konseyi'nin kurucu üyelerinden biridir. Kurucu üyeyseniz o örgütün kurallarına da riayet etmek durumundasınız.' Türk heyetinin AKP'li üyesi de kendisi de bir kişinin 6 yıl kovuşturulmadan ve hüküm giymeden tutuklu kalması normal bir şey değil' dedi."

"28 kişilik bir koğuşta 51 kişi kalıyorlar ve Enes yerde uyuyor"

Bertholle, Hocaoğulları'nın cezaevindeki koşullarına ilişkin, "Ziyaretimizde Enes'i çok şaşırtıcı bir şekilde çok güçlü, son derece dayanıklı ve gayet kararlı gördük. Pazartesi günü gerçekleşecek duruşmaya hazırlanıyor. Kimsenin arzu etmediği şartlarda bu duruşmaya hazırlanıyor. 28 kişilik bir koğuşta 51 kişi kalıyorlar ve Enes yerde uyuyor. Ama bütün bunlara rağmen pazartesi günkü duruşmaya canla başla hazırlanıyor. Tek bir isteği var, unutulmamak. Biz de Enes'i unutturmamak için buradayız" ifadelerini kullandı.