Atık Sulardan Tekrar Yararlanılacak

TUBİTAK 1003- Öncelikli Alanlar Ar-Ge Projeleri Destekleme Programları kapsamında Dicle Üniversitesi Öğretim üyelerinin sunduğu "Tarımsal Drenaj Sularının Geri Kazanımı (Proje No: 114Y453)" kabul edildi.

Dicle Üniversitesi Mühendislik Fakültesi öğretim üyelerinden Yrd. Doç. Dr. Necati Kayaalp'in proje yürütücüsü olduğu çalışmada araştırmacılar Dicle Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Hamdi Temel, Ziraat Fakültesi'nden Dr. Neşe Üzen, Mühendislik Fakültesi'nden Dr. Serdar Karataş ve bursiyer olarak öğretim görevlisi Ali Em araştırma grubunda yer aldı.

Doğal drenajın yetersiz olduğu tarım alanlarında, kullanılmayan sulama suyunun drenaj kanalları ile araziden uzaklaştırılması sonucu oluşan atık sulara tarımsal drenaj suları çalışacaktır. Sulanan tarım alanlarından dönen sular, yüzey ve yer altı su kütlelerini kirleten yayılı kaynakların başında gelir. Sulamadan kaynaklanan bu kirliliğin derecesi, sulanan alan ve alt tabakalarının hidrojeolojik özelliklerine, kullanılan tarım üretim teknolojilerine ve su temini ve drenajda kullanılan iletim sistemine bağlı olarak değişir.

Evsel ve endüstriyel atık suların yeniden kullanımı ile ilgili çok sayıda çalışma yapılmasına rağmen tarımsal drenaj sularının arıtılarak yeniden kullanımı konusuna pek önem verilmemiştir. Dünyanın çeşitli yerlerinde drenaj suları arıtılmadan tekrar kullanılmakta, fakat bu da toprağın tuzlanması, geçirimliliğinin azalması, yer altı su seviyesinin yükselmesi vb. problemlere neden olabilmektedir.

Bu proje de, tarımsal sulamadan dönen drenaj sularının arıtılarak, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde yaygın olarak yetiştiriciliği yapılan pamuk bitkisinin sulanmasında tekrar kullanım olanaklarının araştırılmasıdır. Kullanılan temiz suyun yaklaşık 3/4'ü tarımsal sulamada kullanıldığı için, bu suların büyük bir geri kazanım potansiyeli bulunmaktadır. Dünya genelinde bu oran %70 (FAO, 2014), Türkiye'de ise %73 tür (DSİ, 2014). Örnek olarak, Harran Ovasında ana drenaj kanalı ile uzaklaştırılan su miktarının, DSİ 15. Bölge Müdürlüğü'nce yapılan ölçümlerde, son yıllarda 190–200 milyon m3/yıl olduğu belirtilmiştir. Bu miktar 2013 yılı nüfusu 1782000 kişi olan Şanlıurfa'nın yıllık içme suyu ihtiyacından bir hayli fazladır.

Ayrıca, ileri arıtma proseslerini kullanarak tarımsal drenaj sularının geri kazanımını sağlanmaktır. Bu nedenle projede ulaşılmak istenen hedef ve beklenen çıktılar, çağrı konusunda belirtilen "atık suların yeniden kullanımını yaygınlaştırması, su ve enerji kaynaklarının korunması ve sürdürülebilir su temini için geri kazanım hibrit teknolojilerinin geliştirilmesi" ni sağlayacaktır.