Arnavut Folklorunun Hazinesi: Luli’nin Koleksiyonu

Arnavutluk'un başkenti Tiran'da 68 yaşındaki Mark Luli, 40 yılı aşkın süredir topladığı geleneksel enstrümanlardan 128 parçalık koleksiyon oluşturdu.

Besteci, Arnavut folkloru araştırmacısı ve müzikolog Luli'nin koleksiyonunda bazıları ahşap, pirinç alaşımı, deri, kemik, kamış ve hayvan boynuzundan yapılmış, yüzyıllardır Arnavutlar tarafından kullanılan 128 enstrüman bulunuyor.

Enstrümanların bir kısmı bugün aktif olmasa da bazıları Arnavut zanaatkarlarca üretilip çeşitli etkinliklerde kullanılıyor.

Yüzyıllar boyunca aile törenlerine, düğünlere ve bayramlara eşlik eden geleneksel Arnavut enstrümanları, kültür ve sanatın ayrılmaz parçası konumunda.

Luli, koleksiyonunu oluşturan enstrümanlarla çevrili çalışma stüdyosunda AA muhabirine, çalgıları Arnavutların yaşadığı ve Arnavutçanın konuşulduğu bölgelerden topladığını söyledi.

40 yılı aşkın süredir enstrüman topladığını anlatan Luli, "Arnavutluk'un bütün köylerine gittim, 10'dan fazla kez ziyaret ettiğim köyler olabilir. Bunların dışında da Karadağ'dan Kosova'ya, Kuzey Makedonya'dan Patra'ya, Preveze'ye ve Yanya'ya kadar gidip topladım." ifadelerini kullandı.

"Tutku seni araştırmaya, keşfetmeye ve çalışmaya yönlendirir"

Koleksiyonundaki en eski enstrümanın hayvan boynuzundan yapıldığını dile getiren Luli, Avusturyalı araştırmacıların, Arnavutluk'taki Mat Nehri'nde bulunan bu enstrümanın 400 yılı aşkın süredir kullanıldığını tespit ettiklerini söyledi.

Koleksiyonunun Balkanlar'da bu açıdan en eksiksiz ve büyüğü olduğuna dikkati çeken Luli, "Koleksiyonda toplamda tam olarak 128 enstrüman var. Arnavutça konuşulan bölgelerde kullanılan tüm enstrümanlar burada yer almakta." dedi.

Luli, Arnavutların "lahut" olarak adlandırdığı, "gusle" diye de bilinen yaklaşık 300 yıllık enstrümanın da koleksiyonunun özel parçalarından olduğunu ifade etti.

Enstrümanlarının çoğunu koleksiyon oluşturma tutkusuyla satın aldığını söyleyen Luli, "Tutku seni araştırmaya, keşfetmeye ve çalışmaya yönlendirir. Genellikle Arnavutluk'un kuzeyinde çok zenginlik var, çok fazla enstrüman bulunur. Kuzeyde gayda, davul, zurna, kaval, düdük, çifteli var. Güneyde ise daha az enstrüman var, kaval, çift borulu zurna ve tef bulunur." bilgisini paylaştı.

Enstrümanların bakımlarını orijinal unsurlarla kendisinin yaptığını anlatan Luli, çalgıların tanımları, kökenleri, özellikleri ve yaşlarına dikkat ederek yayınlar ve çalışmalar yaptığını dile getirdi.

Luli, geleneksel Arnavut enstrümanlarını toplamayı sürdüreceğini sözlerine ekledi.