Büyük usta Ara Güler anılıyor

Dünyaca ünlü foto muhabiri Ara Güler, geride bıraktığı birbirinden renkli fotoğraf kareleri ve zamana meydan okuyan arşiviyle vefatının ikinci yılında anılıyor.

Duayen foto muhabiri Ara Güler, 90 yaşında 2 yıl önce aramızdan ayrılmıştı.

Birçok fotoğraf sanatçısı ve foto muhabirine ilham veren ve sayısız fotoğrafa imza atan Güler, 17 Ekim 2018'de hayata gözlerini yummuş, eşsiz fotoğraflarıyla da 68 yıl zamanı adeta mühürlemişti.

İstanbul'da 16 Ağustos 1928'de doğan Güler, ismini "yakışıklı Ara" olarak bilinen Ararat Kralı Ara Geghetsik'ten almıştı.

Henüz lisedeyken film stüdyolarında sinemacılık üzerine her dalda çalışarak yönetmen ve oyun yazarı olma hayaliyle Muhsin Ertuğrul'un tiyatro kurslarına devam eden Ara Güler, 1950'de Yeni İstanbul gazetesinde gazetecilik yaşamına başladı.

İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesinden mezun olan Güler, 1958'de Time-Life, Paris-Match ve Der Stern dergilerinin yakın doğu foto muhabirliği görevini üstlendi. Hayat dergisinde fotoğraf bölüm şefi olarak çalışmaya başlayan Güler, 1953'te Henri Cartier Bresson ile tanışarak Paris Magnum Ajansına dahil oldu.

İngiltere'de yayımlanan "Photography Annual Antolojisi", merhum foto muhabiri Ara Güler'i "Dünyanın en iyi 7 fotoğrafçısı"ndan biri olarak tanımlarken, aynı yıl Amerikan Dergi Fotoğrafçıları Derneği de tek Türk üye olarak kabul etti.

"Master of Leica"

Güler, 1962'de Almanya'da çok az fotoğrafçıya verilen "Master of Leica" unvanını kazanırken, İsviçre'de çıkan Kamera dergisi de kendisine özel bir sayı ayırdı.

Mariana Noris'in 1953'te ABD'de basılan "Young Turkey" adlı yapıtında fotoğrafları kullanılan Güler'in, 1967'de Japonya'da çıkan "Photography of the World" antolojisinde Richard Avedon ile birlikte bir dizi fotoğrafı yayımlandı.

Güler'in, Kanada'da 1967'de açılan "İnsanların Dünyasına Bakışlar" sergisinde, 1968'de New York Modern Sanatlar Galerisi'nde düzenlenen "Renkli Fotoğrafın On Ustası" adlı sergide; aynı yıl Almanya'da Köln'de Fotokina Fuarı'nda da yapıtları sergilendi.

"Turkey" adında fotoğraf albümü 1970'te Almanya'da yayımlanan Ara Güler'in, sanat ve sanat tarihi konularındaki fotoğrafları ABD'de Time-Life, Horizon ve Newsweek kitap bölümlerince ve İsviçre'de Skira Yayınevi tarafından kullanıldı.

Picasso'nun 90. yaş günü için foto-röportajını yaptı

Ara Güler, 1971'de Lord Kinross'un "Hagia-Sophia" (Ayasofya) kitabının fotoğraflarını çekti. Yine Skira yayınevince Picasso'nun 90. yaş günü için yayımlanan "Picasso Metamorphose et unite" adlı kitap için Picasso'nun foto-röportajını üstlendi.

Paris Ulusal Kitaplık'ta 1972'de sergisi açılan Güler, 1975'te ABD'ye davet edildi ve birçok ünlü Amerikalının fotoğraflarını çektikten sonra "Yaratıcı Amerikalılar" adlı sergisini dünyanın birçok kentinde sergiledi. Aynı yıl Yavuz Zırhlısı'nın sökülmesini konu alan "Kahramanın Sonu" adlı bir belgesel film çeken Güler, 1979'da Türkiye Gazeteciler Cemiyeti'nin "Foto Muhabirliği" dalında birinci oldu.

Fotoğraflarının bir kısmı 1980'de Karacan Yayıncılığın "Fotoğraflar" adlı kitabında basılan Güler, 1986'da Hürriyet Vakfınca basılan Prof. Abdullah Kuran'ın yazdığı "Mimar Sinan" kitabını fotoğrafladı. Aynı kitap 1987'de "Institute of Turkish Studies" tarafından İngilizce olarak yayımlandı. 1989'da "Ara Güler'in Sinemacıları" kitabı basıldı.

Ara Güler, 1991'de Dışişleri Bakanlığı için Halikarnas Balıkçısı'nın (Cevat Şakir Kabaağaçlı) "The Sixth Continent" adlı kitabını fotoğrafladı.

Dünyayı gezerek foto röportajlar yapan ve bunları Magnum Ajansı ile dünyaya duyuran Ara Güler, İsmet İnönü, Winston Churchill, Indira Gandi, John Berger, Bertrand Russel, Bill Brandt, Alfred Hitchcock, Ansel Adams, Imogen Cunningham, Salvador Dali, Picasso gibi birçok ünlü kişi ile röportajlar yaptı ve fotoğraflarını çekti.

Ara Güler'in yıllarca üstünde çalıştığı Mimar Sinan yapıtlarının fotoğrafları, 1992'de Fransa'da, ABD ve İngiltere'de "Sinan, Architect of Soliman the Magnificent" adlı kitapta yayımlandı.

Aynı yıl "Living in Turkey" adlı kitabı İngiltere, ABD ve Singapur'da "Turkish Style" başlığıyla, Fransa'da "Demeures Ottomanes de Turquie" adıyla yayımlandı. 1994'te "Eski İstanbul Anıları", 1995'te "Bir Devir Böyle Geçti", "Yitirilmiş Renkler ve Yüzlerinde Yeryüzü" fotoğraf kitapları yayımlandı.

Ara Güler'in fotoğrafları Paris Ulusal Kitaplık'ta, ABD'de Rochester Georg Eastman Müzesi'nde, Nebraska Üniversitesi Sheldon Koleksiyonu'nda bulunuyor. Güler'in fotoğrafları Köln Mueseum Ludwing'de Das Imaginare Photo Museum'da sergileniyor.

Arşivinde 2 milyonu aşkın fotoğraf bulunan Ara Güler'in ödülleri arasında Cumhurbaşkanlığı Kültür Sanat Büyük Ödülü ile Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü de bulunuyor.

"Ara Güler'in bir İstanbul fotoğrafçısı olduğunu hatırlanmalı"

Ara Güler ile 1999 yılında çıkan kitabı "Terra Magica"nın fotoğraflarını bir gün boyunca birlikte seçtiklerini ve ondan sonra samimiyetlerinin arttığını kaydeden Fotoğraf Sanatçısı İzzet Keribar, daha sonraları hem Ara Cafe'de hem de bir çok jüride karşılaşarak samimiyetlerini sürdürdüklerini belirtti.

Ara Güler'in 21. yüzyılın ilk yıllarında, amatör ya da profesyonel, sanatçı ya da onun deyimiyle foto muhabiri olan tüm fotoğrafçıları derinden etkilemiş olan büyük usta olarak tanındığını dile getiren Keribar, şöyle devam etti:

"Ara Güler fotoğrafı siyah beyaz olarak benimseyen biriydi. Çektiği fotoğrafları daha etkili kılmak için rengin kullanılması belki de çok gerekmiyordu. Fotoğraflarındaki vazgeçilmez, belki de tarzının en çarpıcı noktası olan insan faktörü. Ara Güler'in eserlerini bilen ve tanıyan kişiler, bana hak vereceklerdir. Onun geniş arşivinde pek az manzara fotoğraflarına rastlarsınız. Belki Afrodisias gibi ören yerlerinde ve buna benzer yerlerde çektiği fotoğrafları unutulmamalı. Kompozisyonlarında çoğu zaman ana konu insan ve yaşamdır. Ara Güler'in bir İstanbul fotoğrafçısı olduğunu hatırlanmalı. İstanbul'u belgelemesi, 60 yıllık deneyiminde tüm fotografçıları ve elbette de beni çok etkilemiştir. Manzara ya da sokak fotoğraflarında, tarihi eser ya da seyahat fotograflarında insan ve yaşam bulundurmak birçoğumuzun en büyük arzusu, hatta tutkusu haline gelmiştir. İnsansız ya da yaşamsız fotoğraf bizleri yeteri kadar tatmin etmemekte. Bu tutkuyu bizlere aşılayan fotoğrafçı Ara Güler'dir."

Ara Güler ile 1986-88'li yıllarda Tarlabaşı yıkımları başladığında karşılaştıklarını anlatan Keribar, "Olayı fotoğraflamak için oraya gitmiştim. ve fotoğrafçı olarak sadece Ara Güler'e rastlamıştım. İkimizden başka fotoğrafçı olmamasından yakınıyordu. O günden sonra Ara Güler beni gerçek bir fotoğrafçı olarak gördüğünü hep söyler, eski günlerde birbirimize rastladığımızı her görüşmemizde de hatırlatırdı." şeklinde konuştu.

"Fotoğrafçılığın saygın bir meslek haline gelmesini ona ve onun izinden gidenlere borçluyuz"

Ara Güler'in fotoğrafta yeniliklere pek açık sayılmadığını vurgulayan Keribar, şunları kaydetti: "O kendi tarzına hep sadık kaldı, ama en iyisini yaptı. Fotoğraflarda müdahaleyi hiç sevmezdi. Fotoğrafı sanattan çok, deneyimli bir ustalık işi olarak görürdü. Aslında dijital fotografçılığın getirdiği kolaylıklara ve bu yeni sisteme alışması da zaman almıştı. Dünyaca ünlü kişilere büyük zorluklarla ulaşıp portrelerini çekerek ününe ün katmayı başarmıştı. Önce Hayat, ardından Life dergisi için çektiği fotoğrafları, kendisini tüm dünyaya büyük bir fotoğrafçı olarak tanınmasını sağlamıştı. Ara Güler'in hayatından ve kariyerinden ders alınması gereken çok şeyler bulabiliriz. Fotoğrafçılığın saygın bir meslek haline gelmesini ona ve onun izinden gidenlere borçluyuz."

"Ara Güler satırlara sığdırılamaz"

Ara Güler ile usta çırak ilişkisi yürüten Milliyet Gazetesi Foto Muhabiri Ercan Arslan da, 1996 yılında, Güler'in dostu Josef Koudelka ile ilgili bir kitap almak için Beyoğlu'ndaki ofisine gittiğini anlatarak, "Bu tanışma daha sonra foto muhabirliğini üzerinden, İstanbul'u, sohbeti ve sofrayı paylaştığımız usta-çırak bağlamında yol arkadaşlığına dönüştü. Ölümüne kadar süren 22 yıllık yol arkadaşlığımızda Ara Güler ile farklı kuşaklardan iki foto muhabiri olarak, yurt dışı ve yurt içinde ortak sergilere, televizyon, gazete röportajlarına katıldık. Birlikte proje yaptık." ifadelerini kullandı.

Hakkında sayısız röportaj, tez, kitap yazılan ve belgeseller çekilen Ara Güler'in satırlara sığdırılamayacağını kaydeden Arslan, "Ara Güler deklanşör sesi ile yaşayan, bu ülkenin görsel hafızasına en büyük katkıyı sunmuş bir kültür sanat adamıdır. Aynı zamanda o bu ülkenin milli bir değeridir. Fotoğrafın dışında sohbeti, muhabbeti güzel iyi bir hikaye anlatıcısıydı Ara Güler." dedi.

"Foto muhabirlerinin ürettikleri gelecekte arkeolojik kazı alanı olacak"

Belgesel foto muhabirlerinin ürettiklerinin gelecekte arkeolojik kazı alanı olacağını düşündüğünü vurgulayan Arslan, şöyle devam etti: "Ara Güler'in fotoğraflarının da bu açıdan çok kıymetli olduğunu fotoğraflarının onu ölümsüz yapacağını söyleyebilirim. Ara Güler bir fotoğrafçının yaşayabilmesi için müzesinin olmasının şart olduğuna söylerdi. Müzesinin kurulması bu anlamda çok kıymetlidir. Kendisiyle Milliyet için yaptığım bir röportajda, Beyoğlu'ndaki müze bittiğinde 'O binanın duvarlarında benim sesim nefesim olacak. İnsanlar fotoğrafa bakıp konuşacaklar ve ben olanları duyacağım' dedi. Ara Güler artık sevdiği dostlarının yanında gerçek dünyada. Onunla fotoğrafları üzerinden konuşmak isterseniz konuşun o sizi duyacaktır."

Güler'in zaman zaman "kimseyi yetiştirmedi" diye eleştirildiğine dikkati çeken Arslan, "Bunun doğru olduğunu düşünmüyorum. 'Ben foto muhabiriyim' diyerek foto muhabirliğine değer katmıştır. Onun masasında foto muhabirlerinin yeri hep vardı ve kıymetliydi. Ben ona; 'Usta ben Ara Güler olmak değil ama Ara Güler gibi kendi dönemini yansıtan bir foto muhabiri olmak istiyorum' derdim. Üzerimde emeği çoktur ve ustamdır." dedi.