En Çok Göç Veren İlçe Yağlıdere'ye Amerika Kapılarını Açan Yetim: Lefter

ABD'de yaşayan Türklerin yüzde 80 gibi büyük bir bölümü Giresun'un Yağlıdere ilçesi nüfusuna kayıtlı. Peki, genel nüfusu 16 bin 219 olan ilçenin nüfusunun 2 katı kadar vatandaşı ABD'ye nasıl göç etti? Göçün hikayesi nasıl başladı.

Hikaye, 30 Ocak 1923 tarihinde Türkiye ile Yunanistan arasında imzalanan "Türk-Yunan Nüfus Mübadelesine ilişkin Sözleşme ve Protokol" sonrası başlıyor.

YETİM ÇOCUK LEFTER'İN GÖÇÜYLE BAŞLAYAN ABD HİKAYESİ

Mübadele ile Karadeniz'de de göç başlar fakat birkaç aile doğdukları toprakları bırakmaz. Doğduğu toprağı bırakmak istemeyen ailelerden birisi Yağlıdere ilçesi sınırlarında bulunan Gebekilise köyü olan ve mübadele ile Çağlayan köyü isimi alan bölgede yaşamını sürdürür fakat 1930 yılında ailede göç etmek zorunda kalıyor. Göçe hazırlanan ailede ilk önce evin en büyüğü olan dede, sonra anne vefat ediyor. Baba ise Yunanistan'a gidip düzen kurduktan sonra ailesini almak için göç ediyor. Yayan olarak Sivas Suşehri'ne kadar gidiyor, fakat yolda hastalanınca vefat ediyor ve orada defnediliyor. Aileden geriye kalan iki çocuğa köylü sahip çıkıyor. Küçük yaşta yetim kalan Lefter ve kız kardeşi yaşları 18'i geçince akrabalarını aramak için köyden ayrılıyor. İlk önce Yunanistan'a göç ediyorlar oradan da bir süre sonra ise Amerika'ya göç ediyor. Aslında bu göç bir ilçenin ABD ile olan hikayesini başlatıyor.

LEFTER'İN VEFA BORCU ABD KAPISINI AÇTI

Kendisine bakan aileyi hiç unutamayan Lefter, 1963 yılında ABD'den doğduğu topraklar olan o zaman ki ismi Camiyanı olan Yağlıdere ilçesine gelir ve köyüne çıkar. Burada kendisine bakan yaşlı kadını arayan Lefter, köylülerden kendisini büyüten kadının öldüğünü öğrenir. Doğduğu toprakların maddi zorluklar yaşadığını da gören Lefter ilçeden tek ayrılmak istemez. Kendisi ile bir kişiyi ABD'ye götürmek için işlemleri başlatan Lefter'e ilk başta kimse sıcak bakmaz ama ilçede terzilik yapan İzzet Aydın, gitmek istediğini söyler. Böylelikle ilk Yağlıdereli, 1969 yılında ABD'ye göç eder. İzzet Aydın'ın ardından başlayan göç, 1985 yılına kadar 2-3 kişi olarak devam eder ve yıl 1985'i gösterdiğinde göç dalgası başlar.

ABD'DE 20 BİN YAĞLIDERELİ

Rum Lefter'in İzzet Aydın ile başlattığı göç 2017 yılına gelindiğinde de devam etmekle birlikte ABD'de bulunan Yağlıdereli sayısı ise resmi olan ve olmayanlar birlikte 20 bini buldu.

Rum bir çocukla başlayan göçü ve mübadeleyi köyde yaşayanlar ise şöyle anlatıyor.

Çağlayan köyünün en yaşlısı olan 85 yaşında ki Halil Önal, "Bu köy öncesinde Müslüman köyü ama Gümüşhane'den bölgeye gelen Rumlar köye kilise yapınca buranın adı 'Gebekilise' oluyor. Mübadele olunca burası Yunanistan'daki Türklere veriliyor oradaki Türkler ise buraya gelmiyor. İstanbul ve Bursa gibi yerlere yerleşiyor. Buradaki yerlerini de Feridunoğlu Mehmet Bey denilen Topal Osman'ın yeğenine satıyorlar. Gümüşhane Rumlarının burada iki asır mazisi var buraya gelen tarihçilerin anlatmasına göre. Burada onlardan kalan kilise ve evler var" dedi.

MÜBADELEDEN SONRA İLK ZİYARET

Rumların 1963 ve 1967 yıllarında ziyaret için bölgeye yeniden geldiklerini belirten Önal, ziyarete gelen Rumlar ile arasında geçen sohbeti şöyle anlatıyor:

"1963'de gelenin ismi Lefter idi 67'de gelen ise Bedro idi. Bizlere buradan nasıl gittiklerini anlattılar. Mübadele başladığında kimisi yürümeyle Sivas Suşehri'ne kadar gidiyorlar, buradan kış günü hastalanan olunca oradan geri dönüyorlar ve Giresun limandan gemiyle İstanbul'a, oradan trenle Yunanistan'a gidiyorlar. Lefter ile kız kardeşi bir zaman Tekke köyünde kalmış buradan gidişini ise şöyle anlattı. Kız kardeşi ile beraber Osman Ağa'nın adamlarına iki kırmızı lira verdiklerini söyledi ve gemiye Yunanistan'a. Yunanistan'da kaldıktan sonra Amerika'ya gitmişler."

"LEFTER, DEVAMLI GELİP GİDİYORDU"

Amerika'yı Giresun'a açanın Lefter olduğunu kaydeden köy sakinlerinden Mehmet Önal, "Lefterin sayesinde vatandaşlar Amerika'ya gitti ve bu gerçekten benim inancıma göre iyi bir dostluk yaptı. Lefter'in dedesinin mezarı burada bulunan kilisenin kapısında babasının ise Suşehri'nde. Lefter buraya geldiği zamanda rahmetlik babamla beraber istişarede bulunuyordu, geziyorlardı. Lefter burada saygıyı sevgiyi gördüğü için devamlı gelip gidiyordu" şeklinde konuştu.

"ONLARI DOĞDUKLARI TOPRAKLARA BEKLİYORUZ"

Yağlıdere ilçesine bağlı Üçtepe Belde Belediye Başkanı Harun Öztürk ise bölgede doğan ve mübadele ile ayrılan Rumlara seslenerek doğup büyüdükleri toprakları ziyaret etsinler çağrısında bulundu.

Belde Belediye Başkanı Öztürk, ABD' ye göçü başlatan Lefter'i araştırdıklarını ama bulamadıklarını ifade ederek sözlerini şöyle sürdürdü:

"Amerika'daki Giresunlular derneğinde olan arkadaşlara biz gerekli bilgiler verdik, onlar gerekli araştırmaları yapıyorlar. En ufak bir bilgiye ulaşıldığı anda bizle paylaşıp bizde devreye girerek tabi ki onları büyüdükleri toprakları gezmek görmek açısında tavsiyemiz olacak ve öncülük yapacağız."