Nargin Adası'ndaki Şehitler Unutulmadı- Nargin Adası'na İlk Resmi Ziyaret

- Nargin Adası'ndaki şehitler unutulmadı

Nargin Adası'na ilk resmi ziyaret

BAKÜ - 1'nci Dünya Savaşı'nda Ruslar işgali sırasında 10 bin civarında Türk askerinin esir tutulduğu Azerbaycan'da bulunan Büyük Zire Adası (Nargin) ilk kez Türk Büyükelçiliği ve Kars Serhat Boyları Derneği tarafından ziyaret edildi. Ada resmi olarak ilk kez ziyaret edilmiş oldu.

Ruslar, 1'inci Dünya Savaşı sıralarında, çoğunu Sarıkamış Harekatı'nda tutsak aldıkları, aralarında Vecihi Hürkuş'un bulunduğu 10 bin civarında Türk esiri, Azerbaycan Bakü'de bulunan Nargin Adası'na hapsetmişti. Esirler, Rusların Doğu Anadolu'da işgal ettikleri Kars, Erzurum, Ardahan gibi bölgelerden ele geçirilmiş, asker sivil ayrımı yapmaksızın, bu adada yıllarca süren zorlu bir esaret hayatına maruz bırakılmış. Tarihi kaynaklarda, Türk esirlerin çoğunun susuzluk, yılanların zehirlemesi ve Rusların kurşuna dizmesiyle şehit olduğu yazıyor. Rusların Nargin Adası'nın seçilmesinin en büyük nedeni ise bölgede yaşayan halkın Türklere yardım etmesini engellemek. Azerbaycan Türkleri ve cemiyetleri, Türklere yardım etmek istiyor ve esirlerin serbest bırakılması için girişimlerde bulunuyordu.

Azerbaycan'ın Başkenti Bakü açıklarında bulunan kamuoyunda 'Nargin' olarak da bilinen Büyük Zire Adası, Kars Serhat Boyları Derneği girişimiyle geçtiğimiz yıl ziyaret edilmek istendi. Ancak Azerbaycan yetkili makamlarından izin alınamaması üzerine bu yıl, Türkiye Cumhuriyeti Bakü Büyükelçiliği'nin devreye girmesinin ve gerekli yazışmalarının ardından adaya ziyaret izni alındı. Resmi olarak yapılan ziyaret dün gerçekleştirildi. Ziyarete, Türkiye Cumhuriyeti Bakü Büyükelçisi Erkan Özoral, eşi Meltem Özoral, Türkiye Bakü Büyükelçiliği Askeri Ateşi Tuğgeneral Zafer Ocak, Kars Serhat Boyları Derneği Başkanı Muharrem Yıldız ve basın mensuplarının da aralarında bulunduğu grup tarafından gerçekleştirildi. Türk heyeti Azerbaycan Buta Limanı'nda Deniz Kuvvetleri Komutan Yardımcısı Albay Natıq Bağırov ve askeri heyet karşıladı. Azerbaycan Deniz Kuvvetlerine ait fırkateyn ile gerçekleşen ada yolculuğu yaklaşık 40 dakika sürdü. Adaya ayak basan Türk heyeti Azeri askerler tarafından sevgiyle karşılandı. Azeri askerler kendilerine çiçek veren Türk heyetini kucaklayarak sevgi gösterisinde bulundu. Azeri askerlerin de eşlik ettiği ada ziyareti yaklaşık 1 saat sürdü. Türk heyeti yaklaşık 3 km yol yürüdükten sonra Türk askerlerinin esirlerin tutulduğu bölgeye vardı. Duygusal anların yaşandığı anlarda heyet, şehit askerler için dua etti ve karanfil bıraktı.

Alanda basın mensuplarına konuşan Türkiye Cumhuriyeti Bakü Büyükelçisi Erkan Özoral, "Nargin Adası, 1'nci Dünya Savaşı sırasında Ruslar tarafından Anadolu'dan esir alınan, özellikle Sarıkamış'ta donarak şehit olmaktan kurtulup Rusların eline esir düşen askerlerimizin getirilip esir tutuldukları bir kamp. Buraya 12 bin ile 20 bin arasında esirin getirildiği söyleniyor. O dönemde esirlerin koşullarının Bakü halkına ulaşmasından sonra tarihimizin en güzel sayfaları yazılmış. Bizlerin tarihten büyük dersler çıkarmamız lazım. Dersi çıkartmak içinde neler yaşadığımızı bilmek lazım. Sarıkamış'tan alınan askerlerin buraya getirilmelerini hatta buradan bir kısmı Sibirya'ya götürülmelerini maalesef biz yeterince bilmiyoruz. Özellikle genç kuşakların bu yaşananları öğrenmeleri ve iyice bilmeleri lazım ki biz, bir daha bu felaketleri yaşamayalım" dedi.

"Azerbaycan'da bizim tarihimizin önemli bir parçası gizli"

Bu adada yaşanan hüzünler kadar bizlerin acısını hafifleten bir başka yönleri var; o da buradaki esirlere karşı Azerbaycan halkının göstermiş olduğu misafirperverlik olduğunu vurgulayan Büyükelçi Özoral, "Adadaki esirlerin durumunun öğrenilmesinden sonra Bakü halkı, Rus makamları nezdinde ısrarlı girişimlerde bulunuyor. Ondan sonra adaya yiyecek göndermeye başlıyorlar. Esirlere çamaşır getirmeye başlıyorlar. Bir aşamadan sonra onlar için haftasonu izni almaya başarabiliyorlar. Bu adadaki esirlerin kurtulmasın için ellerinden ne geliyorsa onları esirgemiyorlar. Kendi hayatlarını tehlikeye atıp onların kaçmalarına neden oluyorlar. Azerbaycan'da bizim tarihimizin önemli bir parçası gizli. Bunu mutlaka ortaya çıkarmamız lazım. Türkiye ile Azerbaycan halkı birbirini daha sıkı kenetleyip kucaklaması lazım. Türkiye Cumhuriyeti'nin her ferdinin gelip Azerbaycan'ı görmesini yürekten arzu ediyorum" şeklinde konuştu.

"Tarihte ne yazık ki Sarıkamış şehitleri az yer buldu"

Kars Serhat Boyları Derneği Başkanı Muharrem Yıldız ise, "102 yıl önce Müslüman Türklerin yaşadıkları ve işgal altında Anadolu toprağı olan Sarıkamış'a gelip 40 derecede donarak ölen şehitlerimiz, hastalıktan ölen şehitlerimiz ve göğüs göğüse çarpışıp şehit olan şehitlerimiz oldu. Nardin Adası'na Sarıkamış'tan 12 bin tane askerimizin getirip şehit edildiği yer olan Nargin Adası'ndayız. Tarihte ne yazık ki Sarıkamış şehitleri az yer buldu. Sarıkamış gerçekliği, bizim neslimizden belki de saklanıldı. Sarıkamış'ta sanki destan yazılmamış gibi Türk milletinin benliğinden belki unutturulmak istenilmişti. Bu doğru değil. Orada soğuya ve açlığa rağmen seve seve ölümü seçmek isteyenler vardı. Dünyaya kahramanlık destanını sergileyen bir millet vardı. Bunu bizden saklamışlardı. Artık Sarıkamış'ın ve Nargin'deki esir düşen şehitlerimizin üstü açılıyor. 90 bin şehit bir mermi atmadan öldü diye yüreğimiz sızlıyordu. Bu kahramanlık destanına verilen doğru bir kelime değildi. Programlara çıkan tarihçiler bunun çok kullandılar. Böyle olmadığını uyarmamıza rağmen devam edildi" diye konuştu.

"Bu ziyaret, devletin resmi olarak geldiği bir başlangıç"

Nargin Adası'na çıkmak izin Büyükelçiliğimize müracaat ettik diyen Yıldız, "Bu adaya gelmemizi sağladılar. Onurluyum ve duyguluyum. Türkiye'de yaşayan milletimiz Nargin Adası'nı bilmiyor. Sarıkamış'tan gelen askerlerimizin hangi şartlarda yaşadığını ve akıbetini ne olduğunu bilmiyorlar. Sadece Vehici Hürkuş'un kurtulduğu biliniyor, diğer askerlerimizin akıbetinin ne olduğu bilinmiyordu. Sarıkamış törenlerine benzer ve Sarıkamış törenlerinin öncesinde ya da sonrasında yılda 1 kez de olsa Nargin Adası'nda bir anma töreni yapılmasını arzu ediyoruz. Geçen yıl Cumhurbaşkanımızdan bu ada da şehitleri anma ile alakalı bir abide olması konusunda bir talebimiz olmuştu. İnşallah Büyükelçimiz bu işe el koydu. Buraya bize benzer dernek ve grup olduğu olmuştu. Bu ziyaret, devletin resmi olarak geldiği bir başlangıç. Bu çok önemli. Türkiye Cumhuriyeti devleti bu resmi ziyareti yaptı ve başlattı bundan sonra devam edecek" ifadelerini kullandı.

Ziyaretin ardından Yıldız, Sarıkamış Şehitliği'ne dökmek üzere adadan bir miktar toprak aldı.

Adadaki askerlerin görüntüleri sosyal paylaşım sitesinde

Rus istihbaratı KGB tarafından propaganda amaçlı çekildiği iddia edilen görüntülerde, 10-15 kişiden oluşan gruplar ortada bulunan bir tencereden yemek yiyor. Esir düşenlerin çoğunun şehit olduğu bilinen adada, çoğu anne ve babasız kalan çocukların toplu halde denize girmeleri de görüntülere yansımıştı.

Bir başka adı da yılanlı ve cehennem adası

Azerbaycan'ın başkenti Bakü'nün karşısında Hazar Denizi'nde bulunan ada, su kaynağı ve bitki örtüsü bulunmayan, yılanlarıyla ünlenen ada, bu nedenle tarihte Yılan Adası olarak anıldı.