Kösem Sultan Kimdir ve Neler Yapmıştır

MAHPEYKER KÖSEM SULTAN

Osmanlı'da Padişah anneleri yaşıyorsa " Valide Sultan" unvanı ile protokolde padişahtan sonra 2.sırada yer alır,devlet içinde büyük saygı görürdü,ancak şahsi menfaatleri için devlet idaresine karışmaz, "Valide Sultan"lığının gücünü sadece hayır işlerinde kullanırlardı.Bu; Kanuni Sultan Süleyman'ın gözdesi Hürrem Sultan dönemine kadar böyle devam etti.Hürrem Sultan harem içerisinde kurduğu hakimiyetini zaman içerisinde daha da ilerilere taşıyarak Osmanlı'da kadınlar saltanatının kurucusu olmuştur.Sonraki dönemlerde özellikle Sultan 1.Ahmet'in 1617 yılında henüz 27 yaşındayken ani ölümü ve ardından gelen padişahlardan Genç Osman'ın 18 yaşında şehit edilmesi,4.Murat'ın 28 yaşında vefat etmesi sonucu tahta geçen şehzadelerin daha çocuk yaşlarda olmaları Osmanlı'da kadınlar Saltanatı denilen dönemin yaşanmasına neden olmuştur. Kocası Sultan 1.Ahmed, Şehzadeleri 4.Murad, Sultan İbrahim ve torunu 4.Mehmed devirlerinde elli yıla yakın devlet yönetiminde söz sahibi olan ve hatta saltanat naibi olarak yıllarca Osmanlı'yı yöneten Kösem Sultan,Osmanlıdaki kadınlar arasında ayrı bir yere sahiptir.Günümüzde bazılarınca "Valide-i Mu'azzama", "Valide-i Muhtereme" diye adlandırılan Kösem Sultan yaptığı hayır işleriyle birlikte,saray içindeki entrikaları ile de ünlüdür.

Güzelliği ve zekasıyla dikkati çekerek hareme alınan Kösem 15 yaşındayken I. Ahmed'e Haseki olmuş, kısa sürede kendinden kıdemli olan hasekilerin önüne geçmeyi başarmıştır.Güzelliğinden dolayı kendisine "Ay yüzlü" anlamına gelen "Mahpeyker" adı verilmiştir.Çok etkileyici,zeki,kültürlü ve hırslı bir kadın olan Kösem Sultan I. Ahmed döneminde siyasi işlere fazla bulaşmamış,hayır işleri ile uğraşmıştır. Sultan 4.Murat'ın 1622 yılında 10 yaşında tahta çıkarılması ile Kösem Sultan en sonunda amacına ulaşmış ve valide sultan olarak saltanat naibi unvanıyla bizzat devletin yönetimini ele geçirmiştir.10 yıl kadar süren bu dönemde ipler tamamen yeniçeri ağalarının elinde idi.İmparatorluk büyük bir yönetim boşluğu içine düşmüş anarşiye ve büyük iç karışıklıklara sürüklenmişti.En sonunda annesi Kösem Sultan'ın vesayetinden kurtulan ve devlet idaresine hakim olan Sultan 4.Murad'ın ilk işi, annesi ile birlikte yeniçeri ağalarını da tasfiye ederek,devlette yaratılan tahribatı giderme konusunda çaba harcamak olmuştur.Bu dönemde devlet işlerinden uzak tutulan Kösem Sultan,padişahın 28 yaşında ölümü neticesinde diğer oğlu Sultan İbrahim'in tahta çıkmasıyla tekrar siyaset sahasında boy gösterip saltanat naibesi olarak sekiz buçuk yıl devleti yönetmeye devam etmiştir.Ruh sağlığı yerinde olmadığı için tarihe yanlış bir şekilde Deli İbrahim olarak geçen 1.İbrahim'in saltanatı boyunca ipleri elinde tutan Kösem Sultan, Sultan İbrahim'in bir süre sonra kontrolünden çıkmaya başlaması üzerine oğlunu şeyhülislamdan aldığı delidir fetvasıyla tahttan indirip kapısı ve pencereleri örülmüş bir odaya kapatmıştır.Halk tarafından sevilen 1.İbrahim'in yaşamasının kendi saltanatı için tehlikeli olabileceğini düşünen Kösem Sultan on gün sonra bu odada, celladbaşı Kara Ali'ye oğlunu boğdurmuştur.Böylece öz evladının katili olan Kösem Sultan, daha sonra torunu 4. Mehmed'in padişah olmasında da rol oynamıştır.6 yaşındaki IV. Mehmed tahta çıktığında normalde saltanat naipliği Valide Sultan olan annesi Turhan Sultan'ın olması gerekirken,Kösem Sultan saltanat naipliğini sürdürmüştür.Ancak bir süre sonra "Valide Sultan"la "nine" ve saltanat naibesi Kösem Sultan arasında şiddetli bir rekabet ortaya çıkar. Bu rekabet sonucunda torunu 4. Mehmed'i zehirleterek kendisine sorun çıkaran Turhan Hatice Sultan'ın "Valide Sultan"lığına son verip,istediği gibi yönlendirebileceği Saliha Dilaşüb Sultan'dan doğan 9 yaşındaki diğer Şehzade Süleyman'ı tahta çıkarmaya teşebbüs eden Kösem Sultan bu kez başarılı olamamıştır.

Ancak saray dışında son derece hayırsever bir valide sultan olarak tanınır ve çok sevilirdi.Halk arasında 'Hızır Aleyhisselam'ın eli' diye adlandırılmış ve öldürüldüğünde İstanbul halkı 40 gün yas tutmuştur. İstanbul'daki kimsesiz kız çocuklarını buldurur, onlara eğitim verir, evlendirirdi.