İstanbul'un Gizli Hazinesi Çöplüğe Döndü

İstanbul"da görebildiğimiz tarihi eserlerin yanı sıra bir de toprak altında kalmış, göremediğimiz eserler mevcut. Bu eserlerin başında ise eski Bizans sarnıçları geliyor. Bu sarnıçlardan bazıları temizlenip restore edilerek turizme kazandırılırken kimileri ise gün geçtikçe yok oluyor.

İşte bu sarnıçların izini süren ve twitterda "Haliç Postası" adını kullanan bir tarih gönüllüsü yine yok olmak üzere olan ve betona gömülen eski bir Bizans sarnıcının içler acısı halini takipçileriyle paylaştı.

İşte o paylaşımlar ve adeta adım adım iz sürülerek bulunan o tarihi sarnıç...

Tarihe meraklı gazetecilerden Varal"ın adresi Zeyrek ve civarındaki birkaç sarnıç. İlk önce Pantokrator (Zeyrek Camii) önüne gitmiş. Ama hayır, herkesin bildiği, Unkapanı kıyısındaki Pantokrator Sarnıcı değil Varal"ın hedefi; Zeyrek Camii yanındaki diğer sarnıçlar. İlk adresi ise tarihi Zeyrek Kilise Camii"nin hemen önünde bulunan ve Varal"ın "ev" diye tanımladığı ahşap küçük yapının altındaki mahzen.

Bu yapı belki o zaman ev diye biliniyordu ama kaynak eserlerde ve Fatih Belediyesi yayını kitaplarda Saliha Sultan Sübyan Mektebi olduğu kayıtlı. 1950"lere kadar CHP"nin kullandığı, bugün ise Eğitim Gönüllüleri Vakfı"nın yerleştiği bu küçük binanın altında gerçekten de bir mahzen var.Fakat günümüzde bu mahzen veya sarnıç içeriden kapalı, kullanılmıyor. Varal"ın yazdığı gibi, buranın üstteki girişine bir çeşme yapılmıştı.

Daha sonra bu çeşme da ortadan kalktı. ve 1942"de semt sakinlerinin belirttiğine göre, daha o zamanlardan üstteki ağzı kapanmış ve kaybolmuş. Neyse, Varal orada dolaşmaya devam eriyor. Mihmandarı semt sakinleri! İkinci sarnıç Yeni Akil Sokağı"nda. Yeri tam burası.

Sokaktaki 1 no"lu evin 3 no"lu bahçe kapısından girilen bir sarnıç veya ayazma bu. Ama ne yazık ki o da daha o yıllarda girilemeyecek durumda. Fakat, cevval gazeteci F. Varal"ın #Zeyrek sarnıçlarından ayrılmaya niyeti yok! Arıyor, iki tane daha buluyor. İşte tam şu bölgede iki sarnıç.

Burası Yeni Akil Sk.na bağlanan İbadethane Sk. Gerçekten de sarnıçlar var. Yine W.Müller-Wiener"e bakıyorum. Orada görüyorum üçünü de.

Fethi Varal, buradaki iki sarnıçtan ilkinin adresini nokta atışıyla veriyor! İbadethane Sk. no 32"de diyor.. Diğeri de Bodrum Çıkmazı"nda. Sonra eski meslektaşım Fethi Varal"ın tarif ettiği yere gidiyorum. İşte İbadethane Sk. no 32"deki evin arsası. Sarnıç bunun arkasında.

Varal kadar olmasa da ben de cevval sayılırım: ) 32 no"lu ev artık yok ama yeni yıkılmış (daha doğrusu belediye yıkmış) alt duvarları duruyor.

Sonra yıkıntı içinde bahçeye giriyorum. Ve, Varal"ın tarif ettiği sarnıcın girişini incir ağacı ardında görüyorum. Hazine bulmuş gibiyim...

F.Varal"ın yazdığını göre, o dönem bu sarnıç mahallenin köpeklerinin yuvası olmuş. Ama girişi iyice küçülmüş ve kapanabilirmiş. Şimdi böyle!

Kapılı,kapatılmış. Köpekler değil ama,az ilerideki Kadınlar Pazarı"nın kasaplarının kestiği küçük ve büyükbaş hayvanlar burada tutuluyormuş.

Birtakım olaylar, şikayetler falan derken Fatih. Bld. burayı kapatmış. Dahası öndeki 32 no"lu evi de o zaman yıkmış belediye ekipleri.

Kim mi anlatıyor? Sarnıcın üzerindeki evin sahiplerinden Mehmet Bey.. Kendisi de kasap ama sarnıcı izinli kullanıyormuş yıllardır. Sonra, birileri kendisine haber vermeden gizlice ve yasa dışı kullanmaya ve tahrip etmeye başlamış sarnıcı. Ondan sonra da kapatılmış işte.. ve son durum görüldüğü gibi.. Sarnıç kapalı. Önündeki ev yıkık. Üzerindeki ev Sadettin Tantan döneminden tapulu. Tarih hazinesi böyle!

Oradan ayrılıyorum, F.Varal"ın tarif ettiği 4. sarnıca bulacağım. İbadethane Sk.ndan sapan bir çıkmaz, Bodrum Çıkmazı diyor Fethi Ağabeyim. Fakat İbadethane Sk. boyunca herhangi bir çıkmaz sokak göremiyorum ben civarda. Ama olsun, 87 yaşındaki semt sakini Radyocu Mehmet Amca var! Mehmet Amcanın verdiği bilgiye göre Bodrum Çıkmazı işte burası.Şu önü demir kapıyla kapatılmış yer. ve sarnıç bunun arka tarafında!

Şaşırdınız mı? Ben de öyle! Zira sokak artık yok. Hadım edilmiş! Anlayacağınız, minik çıkmazda oturan kalmayınca sokak iptal olmuş! Oysa birkaç yıl önceki haritalarda var bu sokak.Ama sarnıcın bulunduğu arsa özel mülkiyette olunca, kimse de kalmayınca adam kapatmış burayı. Ama şimdiki İBB haritalarında Bodrum Çıkmazı yok.Bu ne demek? Minareyi çalan kılıfını çoktan uydurmuş! Sanırsam ki,adam imarı değiştirtmiş...

Şimdi lütfen bu zincirdeki 7. görsele bakın, orada arkeoloji haritasında bu sarnıç işaretlenmiş durumda.Ama sokak kapıları kapalı,neylersin! Derhal soluğu Radyocu Mehmet Amcanın yanında aldım. "Sokak iptal oldu, adam da sokağın girişi de kapattı" diyor emektar radyocu. 1942"den aldığın ihbarla buraya kadar gel,sokağı bul,ama iptal olmuş olsun! Kahrolsun özel mülkiyet!! Şaka bir yana sarnıç görülemiyor. Ama bakın bu "hadım" sokağın girişine asılmış, kültür değerlerine vurgu yapan bir tabela var.. Ne kadar duyarlı olduğumuzun ispatı(!) değil mi?

Hüsrana uğradım fakat benim keşif gezim bitmedi.Meslektaşım Fethi ağabeyimin buradaki 4 sarnıcına ilaveten benim de bir keşfim var! Görelim... Burası Zeyrek"ten çok da uzak değil, #Fatih"te Haliç Caddesi"nin başı.. Gördüğünüz de sıradan bir duvar değil, tecavüze uğramış bir sarnıç!

Yaklaşık 20 yıldır bu halde sarnıç. Üzerine apartman çıkmak üzere beton kolonlar eklenmiş. Sonra inşaat mühürlenmiş ama aynen öyle duruyor.

İçten kubbeleri yıkılarak üzerine beton kolonlar dikildiği gibi, alttaki özgün sütunların bazıları da "güçlendirme" amaçlı betonlaştırılmış.

Özgün sütunların başlıkları yok artık ve Bizans tarzı tuğla örgülü örtü sistemi artık beton kolonlara biniyor.Ve her gün biraz daha çözülüyor...

Küçük ama aslında harika bir sarnıç bu. Şu anki durumu itibariyle içeride 9 adet sütun var. Ama belki de diğerleri çoktan yıkıldı gitti.

Nitekim güney tarafındaki içten kubbeli duvarın bir bölümü de yıkık ve oradan sonra bir başka alana geçiliyor. Ama girmek mümkün olmadı.

Sarnıcın içi ise hiç eksilmeyen suyla dolu. Yani muhtemelen, mecrasından halen su alıyor bu yüzlerce yıllık sarnıç. Ama bakın çöplük halinde.

Belediye ekipleri ara sıra gelip suyu ilaçlıyormuş sineklere karşı.Sadece bu kadar.Oysa çok değerli bir eser,üzerindeki yükün altında ölüyor. Sütunları,sütun başlıkları betonlaştırılmış ama yine de kurtarılabilir bu eser.Neden bu halde bırakılmış yıllardan beri anlamak mümkün değil. Üzerinde ise görebildiğim kadarıyla kala kala sadece bir tek tuğla örgülü tonoz benzeri bir parça kalmış Diğer taraflara beton dökülmüş.