Yasa Dışı Ticaret ATO'da Ele Alındı. Kayıt Dışı ve Kaçağın Ekonomiye Faturası Yıllık 250 Milyar Dolar

Vergi kaybına neden olan yasa dışı ticaretin etkileri, Ticaret Bakanı Prof. Dr. Ömer Bolat'ın katıldığı konferansta ele alındı. Ankara Ticaret Odası'nın (ATO) düzenlediği konferansta, toplam yaklaşık 1 trilyon dolarlık ekonominin yüzde 25'inin kayıt dışı olduğu, bunun 250 milyar dolara karşılık geldiği tahminine yer verilirken yasa dışı ticaretle mücadelede kararlılık vurgusu yapıldı.

Kapsamı itibarıyla küresel bir sorun olan yasa dışı ticaret, haksız rekabet ortamı yaratarak yasal ekonomik faaliyetler üzerinde daraltıcı etki oluşturmanın yanı sıra önemli ölçüde vergi kaybına neden olarak ülkenin geleceğinden çalıyor. Öte yandan kayıt dışılık, aynı zamanda yolsuzluk, kara para aklama, suç örgütlerinin finansmanına katkı gibi etkileriyle topluma da zarar veriyor. Yasa dışı ticaretin kayıt dışı ekonominin en önemli bileşenlerinden biri olduğunun altı çizildiği konferansta, yaklaşık 1 trilyon dolar olan Türkiye'nin gayrisafi yurt içi hasılasının yüzde 25'inin kayıt dışı olduğunun tahmin edildiği ifade edildi.

Ekonomiye etkisi bakımından vahim sonuçlara yol açan yasa dışı ticarete ilişkin olarak, Ticaret Bakanı Prof. Dr. Ömer Bolat'ın katılımıyla ATO'da bugün düzenlenen Yasa Dışı Ticaretle Mücadele başlıklı konferansta, yasa dışı ticaretin ülke ekonomisine faturası ve mücadele yöntemleri ele alındı. Ticaret Bakanlığı Gümrükler Muhafaza Genel Müdürlüğü ve Hazine ve Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından yapılan sunumlara yer verilen konferansın açış konuşmasını ATO Yönetim Kurulu Başkanı Gürsel Baran yaptı.

TİCARET BAKANI BOLAT: KAÇAK EŞYA YAKALAMASINDA YÜZDE 94 ARTIŞ ELDE ETTİK

Konferansta konuşan Ticaret Bakanı Prof. Dr. Ömer Bolat, Türkiye'nin mali çıkarlarını tehlikeye düşüren, kamu güvenliği ve sağlığına, çevreye veya tüketicilere yönelik tehdit oluşturan her türlü risk unsuruna karşı modern risk analizi tekniklerini kullandıklarını ifade etti. Birleşmiş Milletler verilerine göre küresel düzeyde ticaret yoluyla aklanan para miktarının küresel ticaretin yaklaşık yüzde 2,5'ine tekabül ettiğinin, yani yaklaşık 1 trilyon dolar olduğunun altını çizen Bolat, yılın ilk 11 ayında 21,9 milyar TL değerinde kaçak eşya yakalandığını vurguladı.

Ticaret Bakanı Bolat, sözlerini şöyle sürdürdü:

"Gümrük kapılarımız başta olmak üzere bütün ülke sathında kaçakçılıkla mücadele için ulusal ve uluslararası alanda yürüttüğümüz çalışmaları kararlılıkla devam ettiriyoruz. Bakanlığımızın teknik ve beşeri kapasitesine yönelik yaptığımız yatırımlar neticesinde, 2023 yılının ilk 11 ayında kaçak eşya yakalamasında bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 94 artış sağlandı."

Ticaret Bakanlığı'nın Savunma Sanayii Başkanlığı ile ortak başlattığı MİLTAR Projesi ile ilk yerli x-ray araç ve konteyner tarama sisteminin üretilerek 2022 yılında faaliyete alındığını söyleyen Bolat, bakanlığın teknolojik alandaki geliştirmelerine değinerek, "Risk analizleri çalışmaları kapsamında veri madenciliği sayesinde gümrük ve dış ticaret alanlarındaki yüksek ölçekli veriyi yapay zeka algoritmaları ve ileri analitik modellemeler ile analiz ederek daha riskli alanlara yoğunlaşıyor ve kaçakçılık eylemine karışması muhtemel unsurları gerçek zamanlı olarak skorluyoruz. İthalat ve ihracat işlemleri ile transit taşımaların yanı sıra e-ticaret faaliyetlerini de yakından takip ediyor, e-ticaret hacmindeki artışa paralel olarak teknolojik altyapımızı geliştiriyoruz" dedi.

Hayali ihracatın tespitine yönelik yapılan çalışmalarla yüksek miktarlarda KDV iadesi alarak devleti zarara uğratanlara karşı mücadelenin kararlılıkla sürdürüldüğünün altını çizen Bakan Bolat, "2023 yılı ocak ayından bu yana 2,8 milyar TL ek tahakkuk ve ceza kararı düzenlenerek devletimizin gelir kaybının önüne geçilmiştir" diye konuştu.

Bakan Bolat, 2023'te kaçakçılıkla mücadele kapsamında yürütülen operasyonlar neticesinde bin 375 ton akaryakıt, 4 milyon 743 bin adet elektronik eşya, 1 milyon 130 bin paket sigara, 389 milyon adet makaron, 46 milyon 953 bin adet sigara kağıdı ve filtresi, 1 milyon 165 bin adet elektronik sigara ve aksamı, 4 bin 692 ton gıda ve 3 bin 924 adet tarihi eser ele geçirildiğini açıkladı.

GÜRSEL BARAN: KAYIT DIŞI TİCARETLE MÜCADELEYE GÜMRÜK MÜDÜRLÜKLERİ MODERNİZASYONUYLA DESTEK OLDUK

Konferansa ev sahipliği yapan ATO Yönetim Kurulu Başkanı Gürsel Baran ise konuşmasında, küresel ekonominin karanlık yüzü denilen yasa dışı ticaretin, ekonomik faaliyetler üzerinde daraltıcı bir etki oluşturup vergi gelirlerinde kayıplara yol açarak büyümeye zarar verdiğini söyledi.

Yasa dışı ticaretin faaliyetlerini yasal zeminde sürdüren şirketler ve ticaret erbabını haksız rekabetle karşı karşıya bırakarak ekonomik ve siyasi istikrarı tehdit ettiğini ifade eden Baran, şunları söyledi:

"Yasadışı Ticaretle Mücadele İçin Uluslararası İttifak (TRACIT) tarafından geçen yıl kasım ayında yayımlanan 'Global Yasadışı Ticaret Ortamı Endeksi'ne göre global ortalamanın üzerinde bulunan Türkiye, Gümrük Kontrol Bölgesi alanında yüksek performans sergileyerek 84 ülke arasında 14'üncü sırada yer aldı. Bu başarıda Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği öncülüğünde kurulan, Ankara Ticaret Odası olarak ortağı bulunduğumuz Gümrük ve Turizm İşletmeleri Şirketi'nin payı söz konusu. Bu şirket, yap-işlet-devret modeliyle kara sınır kapılarımızı hiçbir maddi yük oluşturmadan baştan yenileme görevini üstlendi. Bugüne kadar Kapıkule, Sarp, Hamzabeyli, Cilvegözü, Habur, Dilucu, Çıldır-Aktaş, Esendere ve Kapıköy Sınır Kapıları ile Muratbey ve Nusaybin Gümrük Müdürlükleri modernize edildi."

ATO Başkanı Baran, Türkiye'nin kayıt dışı ekonomiyle mücadele konusundaki kararlılığını Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından hazırlanan Kayıt Dışı Ekonomiyle Mücadele Eylem Planı ile ortaya koyduğunu, bu mücadelenin başarılı olması için toplumsal farkındalığın sağlanması, veri paylaşımının geliştirilmesi, hukuki ve idari önlemlerin alınması ve en önemlisi de denetim kapasitesinin artırılması gerektiğini ifade etti.

KAÇAKÇILIĞIN ÖNLENMESİNE YÖNELİK TEKNOLOJİK ALTYAPIYA YATIRIM SÜRÜYOR

Ticaret Bakanlığı Gümrükler Muhafaza Genel Müdürlüğü Daire Başkanı Seda Gündüz tarafından yapılan sunumda, 154 gümrük kapısında alınan önlemler, yakalanan kaçak ürünlere ilişkin rakamlar ve yapılan yatırımlar açıklandı. Buna göre; Gümrükler Muhafaza Genel Müdürlüğü, son bir yılda teknolojik altyapısını geliştirmek için yatırımlara devam etti. Son üç yılda kaçak akaryakıt yakalaması 300 milyon TL'yi aştı. 2023 yılının ilk 11 ayında 1 milyonda adetten fazla elektronik sigara, 515 ton sarmalık tütün ve 330 milyon adet makaron ele geçirildi. Aynı dönemde 57 binden fazla kaçak cep telefonu yakalandı.

BÜİS İLE BİR YILDA 19,5 MİLYON ÜRÜN DENETLENDİ

Hazine ve Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Grup Başkanı Nazım Kankılıç tarafından yapılan sunumda ise kaçak alkollü içkiler ve sigaraya karşı alınan yenilikçi önlemler tanıtıldı. Kankılıç, 2007 yılından bu yana Bandrollü Ürün İzleme Sistemi'nin (BÜİS) tütün mamulleri ve alkollü içkilerin takibini ve vergi güvenliğini sağladığının altını çizdi ve 2022 yılında 19,5 milyondan fazla ürünün denetlendiğini söyledi. Akaryakıtta kayıp kaçağın azaltılması için yaptıkları teminat uygulamaları ve saha denetimlerinin yanı sıra cezai müeyyidelerin artırılmasına değinen Kankılıç, yaklaşık 1,4 milyar TL özel usulsüzlük cezası kesildiğini açıkladı.

YASA DIŞI TİCARET FARKLI SEKTÖRLER MERCEĞİNDEN ELE ALINDI

'Yasa Dışı Ticaretin Etkileri ve Çözüm Yolları' başlıklı panelde, Nasıl Bir Ekonomi Gazetesi Yönetim Kurulu Başkanı Hakan Güldağ moderatörlüğünde, Petrol Ürünleri İşverenler Sendikası (PÜİS) Genel Başkanı İmran Okumuş, Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Öğretim Görevlisi Doç. Dr. Hakan A. Yavuz, BDO Türkiye Ortağı Emrah Akın ve Hacettepe Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Muhittin Acar, farklı sektörler özelinde yasa dışı ticareti mercek altına aldı.

İMRAN OKUMUŞ: AKARYAKITTA KDV'NİN ÖTV'YE EKLENMESİ KAÇAĞI BİTİRİR

PÜİS Genel Başkanı İmran Okumuş, Türkiye'de 17 kurumun akaryakıtla mücadele konusunda faaliyet gösterdiğini, kamu tarafından alınan önlemler neticesinde akaryakıt sektöründe fiziki kaçakçılığının mümkün olmadığını söyledi. Okumuş, "Fiziki kaçakçılık bitse de vergi kaçakçılığı devam ediyor. Vergi kaçakçılığı ile KDV, Hazine'ye değil kaçakçıların cebine gidiyor. Vergi kaçakçılığını istasyonlarda aramak yanlış, bayiler dağıtıcı dışında hiçbir yerden alım yapamaz. Vergi kaçakçılığı istasyonda değil, dış satışlarda gerçekleşiyor" diye konuştu. Okumuş, fatura ticaretinin önlenmesinin kayıt dışının bitirilmesinin en etkili yolu olduğunu, tek yöntemin de akaryakıt ürünlerinden alının KDV'nin ÖTV'ye eklenmesi olduğunun altını çizdi.

MUHİTTİN ACAR: YASA DIŞI TİCARETLE MÜCADELE SİYASI BİR MESELEDİR

Son olarak Hacettepe Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Muhittin Acar, "Yasa dışı ticaretle mücadele polisiye veya profesyonel bir mesele olmanın ötesinde siyasi bir meseledir. Zira arkasında kim nereden zengin oluyor ve buna kim karar veriyor; bunu çözmeden yasa dışı ticaretle mücadele mümkün değildir. Kimden vergi alınacağı da siyasi bir tercihtir. Pratik düzlemde ise kararlılık, kapasite ve koordinasyon yasa dışı ticaretin engellenmesinde zaruri" dedi.