Tüpraş Yine Birinci

Fortune 500 Türkiye sonuçları açıklandı. TÜPRAŞ birinci oldu.

Fortune Türkiye Dergisi tarafından hazırlanan Türkiye'nin en büyük 500 şirketi araştırması, sanayi ve ticaret kuruluşlarının küresel krizin yarattığı olumsuz etkiler sonucu 2008'de karlılıklarının büyük ölçüde erozyona uğradığını ortaya çıkardı.

142 şirketin bilançosunu zararla kapattığı 2008 yılında 500 şirketin toplam net karı yüzde 35,5 düştü. Toplam net satış gelirinin geçen yıla göre yüzde 16,3 artarak 392.3 milyar TL olduğu Fortune 500'de Tüpraş bu yıl da liderliğini korudu. 2007 sonuçlarıyla Fortune 500 kuruluşlarının toplam karlığı 20 milyar 67 milyon TL'den TL'den 12 milyar 927 milyon TL'ye geriledi.

-KRİZDEN BÜYÜKLER AZ KÜÇÜK VE ORTALAR DAHA ÇOK ETKİLENDİ-

Fortune Türkiye Genel Yayın Yönetmeni Ali Ağaoğlu, 2008 yılında Fortune 500 Türkiye listesine dahil olan şirketlerin 2007 yılına göre,mali yapılarının bozulduğunu, karlılıklarının azaldığını ve borçlanma oranlarının arttığını söyledi. Ağaoğlu "2008'in son çeyreğinde maliyetin genel olarak arttığını, karlılıkların bozulduğunu görüyoruz. Büyük şirketler görece olarak son gelişmelerden daha az etkilenirken orta ve küçük boy şirketlerin daha fazla etkilendiğini görüyoruz. Bu liste bize gösterdi ki piyasalarda borsadaki gelişmeler ekonomide görünen aynası diyebileceğimiz iyileşmeler gerçek hayata birebir yansımıyor, endişemiz önümüzdeki dönemlerde olumsuz rakamların devam etmesini ve 2009 sonuçlarının daha kötü olmamasını dileriz" dedi.

-TÜPRAŞ BİRİNCİ, BOTAŞ İKİNCİ SIRADA-

Bankaların ve holdinglerin dahil edilmediği Fortune 500 araştırmasında 30 milyar 456 milyon TL'lik net satış rakamıyla Tüpraş yine birinci sırada yer aldı. Geçen yılın listesinde yer almayan Botaş Boru Hatları ile Petrol Taşıma A.Ş ise 21 milyar 82 milyon TL'lik cirosuyla ikinci oldu. Fortune 500 araştırmasında 2007'de ikinci sırada bulunan Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş(TEDAŞ) ise 2008 sıralamasında üçüncülüğe indi. Petrol Ofisi de 2008'in listesinde 17 milyar 202 milyon TL net satış rakamıyla bir basamak gerileyerek dördüncü oldu.

144 milyar lira satış gelirine sahip olan Fortune 500'ün ilk 10 şirketi içinde Botaş dahil 6 enerji sektörü şirketi yer alırken, elektronik haberleşme ve iletişim sektöründen iki şirket Türk Telekom ve Turkcell ilk 10'a girdi. 2007'de net satış rakamıyla dördüncü sırada yer alan Türk Telekom 2008'de altıncı sıraya inerken, 2007'de altıncı sırada bulunan Turkcell de sekizinci sıraya düştü. İnşaat sektöründen Enka, otomotivden de geçen yılın yedincisi Ford Otomotiv bu kez 10'ıncı sırada kendine yer buldu.

-İKİNCİ 10'DA YER ALAN KURULUŞLAR-

Türkiye'de sektörlerinde en büyük kuruluşlar olarak görülen şirketler ise ikinci onluk liste içine girebildiler. Ereğli Demirçelik 11'inci sıra ile geçen yılki yerini korurken, Arçelik 10'unculuktan bu kez 12'inci sıraya düştü. BP listenin 13'üncü sırasında, Türk Hava Yolları da bir basamak yükselerek 14'üncü sıraya çıkarken, geçen yılın 14'üncüsü Migros bu kez 15'inci sırada yer aldı. 2007 listesinde 19'uncu olan Tofaş 4.7 milyar TL satış cirosuyla 2008 sıralamasında 16'ıncılığa yükseldi.

2007'de ilk 20 içinde yer almayan Bim Birleşik Mağazacılar A.Ş'nin ise altı basamak yükselerek 2008'de 18'inci sırada yer alması dikkati çekti. İçdaş Çelik Enerji Tersane ve Ulaşım A.Ş. de aynı şekilde 27'cilikten 20'incilğe kadar yükseldi. İlaç sektörünün önde gelen kuruluşlarından Selçuk Ecza Deposu A.Ş. de yine ilk 20 içinde yer alan tek ilaç firması oldu.

-SATIŞLARIN YÜZDE 77'İ İÇ PİYASAYA YÖNELİK-

Fortune 500'de yer alan şirketlerin net satışlarının yüzde 76,87'sini iç satışlar oluştururken, ihracatın payı yüzde 23,13'lerde kaldı. Fortune 500 içinde en çok ihracat yapan şirketler ise TPAO, Ford Otomotiv ve THY oldu. Araştırma Türkiye'nin en büyük 10 şirketinin daha çok iç pazar odaklı olduklarını ve ihracatın payının toplam satışlar içinde yüzde 11 olduğunu gösterdi. İlk 50 şirkette ihracatın toplam satışlar içindeki payı ise yüzde 20 civarında oldu.

Listede en yüksek net kar açıklayan ilk üç şirket 2.3 milyar TL ile Turkcell, 1.7 milyar TL ile Türk Telekom ve 1.5 milyar TL ile de TPAO olarak öne çıktı.

-500'ÜN 243'Ü İSTANBUL'DAN LİSTEYE GİRDİ-

Fortune 500'de yer alan şirketlerin illere göre dağılımına bakıldığında İstanbul'un 243 şirketle ağırlığını koruduğu görülüyor. 211,3 milyar lira net satış geliri bulunan İstanbul şirketleri, toplam satışlardan ise yüzde 53,9 oranında pay alıyor. 48 şirketle ikinci sırada yer alan Ankara şirketlerinin (77,5 milyar lira net satış geliri) toplam satışlardan aldığı pay ise yüzde 19,8. 40 şirketle üçüncü sırada yer alan İzmir'in toplam satışlardan aldığı pay yüzde 4,5. 28 şirketle Bursa listede en fazla şirketi bulunan dördüncü il durumunda iken, toplam satışlardan aldığı pay ise yüzde 1,9. 24 şirketle Bursa'nın arkasında yer alan Kocaeli'nin Fortune 500 şirketlerinin net satışlarından aldığı pay ise yüzde 10,8. Kocaeli net satışlardan aldığı pay itibariyle İstanbul ve Ankara'nın arkasında yer alıyor. Son yıllarda Anadolu'nun yıldızı parlayan sanayi kentlerinin başında gelen Kayseri, listeye 15 şirketle girerken, Gaziantep 13 şirketle listede yer aldı. Küresel kriz nedeniyle tekstil sektörünün yaşadığı sıkıntılardan en fazla nasibini alan Denizli ise bu yıl listeye 9 şirket sokabildi.

-İLK 500' ÜN TOPLAM SATIŞI DÜNYA DEVİ EXXON MOBİL'İN YARISINDAN AZ-

Fortune 500 Türkiye listesine giren şirketlere bakıldığında ilk 62 şirketin 1 milyar liranın üzerinde (geçen yıl 53 şirketti) satış gelirine ulaşabildikleri görülüyor. Fortune Finans Editörü Kenan Şanlı, Türkiye'nin 500 büyük şirketinin net satışlarının toplamının bile, Exxon Mobil (442,8 milyar dolar) veya Wal-Mart Stores'un (405,6 milyar dolar) yarısının bir miktar üzerinde bir büyüklüğe ancak ulaşabildiğine dikkat çekerek, "Türkiye 500'ün toplam satışları ancak ABD 500'de üçüncü sırada yer alan Chevron'u (263,1 milyar dolar) yakalayabiliyor. Merkez Bankası'nın 2008 yıl sonu dolar alış kurunu baz alarak yaptığımız hesaplamaya göre Türkiye 500'ün net satış geliri 258 milyar 68 milyon dolar. Bu da Exxon Mobil'in yüzde 58,3'üne denk geliyor. Fortune Türkiye Temmuz 2008 sayısında yazıldığı gibi, "Türkiye'de kurulu şirketlerin küresel pazarda yer almak için daha çok yol almaları gerekiyor. Bu amaçla hızlı ve karlı bir büyümeye gereksinimleri olduğu açık" dedi.

-MALİ YAPILAR BOZULDU, SATIŞ KARLILIĞI DÜŞTÜ-

Fortune 500'ün mali yapılarını değerlendiren Finar D&B Yönetim Kurulu Başkanı Dr. Selim Seval ise, şirketlerin faaliyetlerindeki başarının en temel göstergesi olan net satış karlılığının bir önceki yıla göre önemli ölçüde düşüş gösterdiğini belirterek "2007 yılında Fortune 500 listesine giren şirketlerin ortalaması yüzde 6,60 iken, bu yılki araştırmada yüzde 3,30'a düştü.Yüzde 45,54'lik bir düzeye ulaşan bu düşüş, şirketlerin net satış karlılıkları ile ölçülen faaliyet performanslarının önemli ölçüde azaldığını gösteriyor. Listeye giren en büyük 10 şirketin net satış karlılıklarının ortalaması yüzde 53,15 azalmış, en küçük 10 şirketin net satış karlılıklarının ortalaması ise zarara dönüştü. Bir genelleme yapacak olursak, daha küçük boyutlu şirketlerin net satış karlılıkları 2008 yılında büyüklere göre daha fazla azaldı" görüşünü ifade etti.

-ÖZKAYNAK VE AKTİF KARLILIK ORANLARI KÖTÜLEŞTİ-

Selim Seval, özkaynak karlılığının, ortakların şirketlerine yaptıkları yatırımlar karşısında elde ettikleri verimi ölçtüğünü belirterek şu değerlendirmeyi yaptı:

"2007 yılında Fortune 500 listesine giren şirketlerin net kar/özkaynaklar oranı ile hesaplanan özkaynak karlılığı ortalaması yüzde 13,84 iken, listeye 2008 yılında giren şirketlerin özkaynak karlılığı ortalaması yüzde 8,62'ye düştü.Yüzde 37,72 olan bu düşüş, 2008 yılında şirketlerin özkaynak karlılıklarının önemli ölçüde azaldığını gösteriyor.Ayrıca 2007 yılında Fortune 500 listesine giren şirketlerin net kar/aktif toplamı oranı ile hesaplanan aktif karlılığı oranlarının ortalaması yüzde 6,43 iken bu yıl listeye giren şirketlerde yüzde 3,51'e düştü. Yüzde 45,41 olan bu azalış, 2008 yılında şirketlerin aktif karlılıklarının önemli ölçüde düştüğüne işaret ediyor."

-ŞİRKETLER NEGATİF ÖZ KAYNAK İLE KARŞI KARŞIYA-

Şirketlerin yatırımlarının finansmanında ne ölçüde borç kullandığını gösteren borç/özkaynaklar oranının, şirketin iflas riskini ölçen en önemli finansal oranlardan biri olduğunu hatırlatan Seval, 2007 yılında Fortune 500 listesine giren şirketlerin borç/özkaynaklar oranlarının ortalaması 1,15 iken, bu listeye 2008 yılında giren şirketlerin ortalamasına göre 1,46'ya yükseldiğini söyledi. Seval'in konuyla ilgili yorumu şöyle oldu: " Sağlıklı bir mali yapı için borç/özkaynaklar oranının 1'den büyük olmaması arzulanır. Yüzde 26,96 olan bu artış, 2008 yılında şirketlerin borçluluk oranlarının arttığını gösteriyor. Listeye giren en büyük 10 ve en küçük 10 şirketin borç/özkaynaklar oranlarının ortalamaları sırasıyla yüzde 29,80 ve yüzde 20,00 yükseldi. Burada dikkat çekici bir durum, Fortune 500 listesine giren beş şirketin negatif özkaynağının olmasıdır. 2008 yılında 41 sektörde borç/özkaynaklar oranı yükselmiş, 11 sektörde ise bu oran azaldı.. 2008 yılı sonuçlarına göre borç/özkaynaklar oranı, iflas riski açısından tehlikeli sınır kabul edilen 3'ün üzerinde olan en yüksek borçluluğa sahip sektörler ise bilgisayar, yazılım ve büro makinaları işletme destek hizmetleri, metal ürünler ve mutfak ekipmanları, özel eğitim, kültür, sanat ve spor hizmetleri sağlık hizmetleri, toptan ve dış ticaret, yaş ve kuru meyve ve sebze sektörleri olarak öne çıkıyor." (ANKA)

(NÇ/BÜN)

En büyük 5 şirket

--------------------------

Şirket Satış (TL)

TÜPRAŞ 30,456.399.000

Botaş 21.82.298.517

TEDAŞ 20.652.829.021

Petrol Ofisi 17.202.167.375

Shell&Turcas Petrol AŞ 10.872.487.767

En çok ihracat yapan 5 şirket

---------------------------------

Şirket İhracat (milyon TL)

Tüpraş 5.785,3

Ford Otomotiv 4.820,7

THY 4.471,8

ENKA İnşaat 3.824,7

Arçelik 3.694,9

Net kar/ Özkaynaklar (%) 2007 2008

Tüm sektörler ortalaması 13,84 8,62

İlk 10 şirket (1-10) 14,98 9,24

Son 10 şirket (491-500) 8,54 -8,88

Net kar/Aktif toplamı (%) 2007 2008

Tüm sektörler ortalaması 6,43 3,51

İlk 10 şirket (1-10) 5,96 3,12

Son 10 şirket (491-500) 3,97 -3,73