"Şangay Beşlisi Türkiye'ye Yarar"

Gökhan Kurtaran - Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın, Türkiye'nin Şangay İşbirliği Örgütü'ne (ŞİÖ) katılmak istediğini açıklamasının ardından, örgüt Türkiye ve dünyanın gündemine oturdu.

Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu İcra Kurulu (DEİK) Başkanı Rona Yırcalı, "Küresel ekonominin ekseni batıdan doğuya doğru kayarken, Türkiye'nin içerisinde Çin ve Rusya gibi iki büyük gücün yer aldığı bir birliğe üye olmasının faydalı olacağını düşünüyorum" dedi.

Uluslararası Stratejik Araştırmalar Kurumu (USAK) Orta Asya Çalışmaları Masası Başkanı Mustafa Turgut Demirtepe ise, Türkiye'nin örgüte tam üyeliğinin dengeleri değiştirebileceğini belirterek, "Rusya, Türkiye'nin üyeliğine Çin'e kıyasla daha sıcak bakıyor" dedi.

AA muhabirinin sorularını yanıtlayan Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) İcra Kurulu Başkanı Rona Yırcalı, "Türkiye'nin uzun yıllardır Avrupa ile güçlü ticari ve ekonomik ilişkileri var. Biz başka birliklerin, örgütlerin de üyesiyiz. Bunun Avrupa Birliği'nden bir kopuş anlamına geleceğini düşünmüyorum. Küresel ekonominin ekseni batıdan doğuya doğru kayarken, Türkiye'nin, içerisinde Çin ve Rusya gibi iki büyük gücün yer aldığı bir birliğe üye olmasının faydalı olacağını düşünüyorum" diye konuştu.

-"Rusya, Türkiye'ye Çin'den daha sıcak bakıyor"-

Uluslararası Stratejik Araştırmalar Kurumu Orta Asya Çalışmaları Masası Başkanı Mustafa Turgut Demirtepe ise, Türkiye'nin örgüte tam üyeliğinin dengeleri değiştirebileceğini vurguladı.

"Rusya, Türkiye'nin üyeliğine Çin'e kıyasla daha sıcak bakıyor" diyen Demirtepe, Asya'da güç dengelerinin değişmeye başladığına dikkati çekti.

Çin'in özellikle Doğu Türkistan meselesinde kontrolü kaybetmek istemediğine işaret eden Demirtepe, "Dünyada yeni bir oyun düzeni kuruluyor. 19. yüz yılda İngiltere, ABD ve Rusya arasındaki mücadeleye 'Büyük Oyun" adı verildi. Şimdi Çin, Rusya ve ABD arasında 'Yeni Büyük Oyun' oynanıyor. Şangay İşbirliği Örgütü 2005 yılından itibaren yaptığı her yıllık toplantıda bölgelerinde bir ABD varlığı istemediklerini açıkça ifade etti. Çin, ancak Türkiye'nin batıdan ciddi anlamda uzaklaşarak, doğuda yer almak konusunda kesin bir adım atması durumunda Türkiye'yi destekleyebilir" şeklinde konuştu.

Bölgeyi domine etmek isteyen Çin'in, batı karşısında güvenlik odaklı bir pakt oluşturmak istemesinin, örgütün kurulmasını tetiklediğini belirten Demirtepe, "Fakat bu işbirliği örgütü içerisinde üye devletlerin hepsinin aynı çıkar temelleri olduğunu düşünmeyelim. Türkiye'nin Şangay İşbirliği Örgütü'ne katılmasına Rusya, Çin'e göre daha sıcak bakıyor. Rusya, Türkiye'nin üyeliği konusunda çok daha istekli" değerlendirmesinde bulundu.

-"Daha önce ABD de örgütle ilişki içinde olmak istedi"-

Başbakan Erdoğan'ın Şanghay Beşlisi ile ilgili açıklamaları sonrasında ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Victoria Nuland'ın, "Türkiye'nin aynı zamanda bir NATO üyesi olduğu göz önüne alındığında, bu ilginç olur" sözlerine rağmen Demirtepe, "ABD daha önceden Şangay İşbirliği Örgütü'yle ilişki içerisinde olmak istedi. Fakat bu kabul görmedi. Şimdi Türkiye'nin yer almasını destekleyecektir" tahmininde bulundu.

-"Türkiye AB'ye göz dağı vermek istiyor"-

Öte yandan, ŞİÖ'ye olası bir tam üyeliğin Türkiye için ekonomik olmaktan çok politik bir tercih olabileceğini belirten Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik Toplumsal Araştırmalar Merkezi (BETAM) Direktörü Prof. Seyfettin Gürsel,

"Avrupa, Türkiye için halen önemli bir pazar. Ben Türkiye'nin bu çıkışının Avrupa'ya gözdağı vermek amacıyla yapıldığını düşünüyorum" şeklinde konuştu.

-Güvenlik ekseninden ekonomik işbirliğine doğru dönüşüyor-

Yakın zamanda Şangay İşbirliği Örgütü ekonomik ve finansal konuları da ele alan bir birlik olma yolunda ilerledi. Rus Interfax haber ajansı, geçen ay Rusya Başbakanı Medvedev'in Kırgızistan'ın başkenti Bişkek'te bir dizi görüşme yaparak,

"Finansal bir işbirliğinin ortak projelerin finansmanının daha etkin hale getirilmesi için faydalı olacaktır" değerlendirmesine yer verdi.

Bunun sağlanması için yakın zamanda örgüt içerisinde "SCO Development Bank" adıyla yeni bir de kalkınma bankasının kurulmasının planlandığı ileri sürüldü. ŞİÖ yakın zamanda petrol, gaz ve su kaynaklarının ortak kullanımı üzerine odaklanmaya da karar verdi. Çin, Rusya, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan ve Özbekistan, dünya petrol rezervlerinin yaklaşık yüzde 25'ine, doğalgaz rezervlerinin ise yaklaşık yüzde 45'ine sahip durumda.

Aralık ayında Bişkek'te düzenlenen bir törenle ŞİÖ'nün başkanlığı resmen Kızgızistan'dan Rusya'ya geçti ve Dimitry Mezentsev genel sekreter oldu. Aynı tarihlerde Rusya Devlet Başkanı Vladimir, Putin de Türkiye'ye resmi bir ziyaret gerçekleştirerek Başbakan Erdoğan ile görüşmesinin ardından, Türkiye-Rusya 3. Üst Düzey İşbirliği Konseyi (ÜDİK) Toplantısı sonrasında Türkiye ile 11 ayrı anlaşma imzaladı.

-"Türkiye örgütün 3. büyük üyesi olabilir"-

Rusya, Çin, Tacikistan, Kazakistan ve Kırgızistan, 1996 yılında kurulan

"Şangay Beşlisi"nin üyeleri arasında yer alıyor. 2001 yılında Özbekistan'ın birliğe katılmasıyla organizasyon "Şangay İşbirliği Örgütü" adını aldı. Dünya Bankası'nın 2011 verilerine göre, Çin, Rusya, Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan'ın toplam milli gelirleri 9,6 trilyon doları buluyor. Geçen yıl 7 Haziran'da diyalog partneri olduğu ŞİÖ içerisinde tam üye olması halinde Türkiye, milli geliri 2011 yılında yaklaşık 7,3 trilyon dolar olan Çin ve yaklaşık 1,85 trilyon dolar olan Rusya'nın ardından üçüncü büyük güç olabilir.