Küresel Ekonomik Kriz 5 Yaşında

RECEP DEMİR - Türk Hava Kurumu (THK) Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Ünsal Ban, krizden ilk etapta gelişmiş ülkeler zararlı çıkmış gibi gözüküyor olsa da ilerleyen süreçte krizin, özellikle yükselmekte olan, gelişen ülkeler üzerindeki etkilerinin daha derin olacağının öngörüldüğünü bildirdi.

ABD'nin 158 yıllık finans devi Lehman Brothers'ın 15 Eylül 2008'de iflasını açıklamasıyla başlayan küresel krizin üzerinden geçen 5 yılı ve krizin bundan sonraki yansımalarını AA muhabirine değerlendiren Ban, 5 yıl önce "mortgage krizi" olarak başlayan sorunun, sonrasında domino etkisi ile dünyayı içinden çıkılması zor bir sürece soktuğunu söyledi.

Bu kapsamda, geride bırakılan 5 yıllık süre zarfında izlenen radikal para politikaları ve uygulamaya konulan çeşitli teşvik programları ile krizin olumsuz etkileri silinmeye çalışılsa da kriz öncesi ekonomik düzeye henüz erişilemediğine işaret eden Ban, alınan geniş önlemlere rağmen krizin etkilerinin halen devam ettiğini ifade etti. Prof. Dr. Ban, şunları kaydetti:

"Durum bu şekilde olunca, başta gelişmiş ülkeler olmak üzere krizle mücadele veren ülkelerin çok büyük bir kısmının sınıfta kaldığı karşımıza çıkıyor. Yaşanan krizden ilk etapta gelişmiş ülkeler zararlı çıkmış gibi gözüküyor olsa da ilerleyen süreçte krizin, özellikle yükselmekte olan, gelişen ülkeler üzerindeki etkilerinin daha derin olacağı öngörülüyor. Öyle ki sanayi yapılarındaki hantallaşmadan ötürü ekonomileri yavaşlama riski ile karşı karşıya olan gelişmiş ülkeler, krizin ortaya çıkardığı durgunluk ile mücadele kapsamında üretimin güçlendirilmesi için daha uygun şartları sağlarken para birimlerinde de devalüasyona gidiyordu. Bir başka deyişle, gelişmiş ülkeler kriz ile mücadelede yükselmekte olan gelişen ülkelere karşı kaybettikleri rekabet avantajları geri kazanmaya yönelik politikalar izledi. İzlenen bu politikalar da yavaş yavaş meyvelerini vermeye başladı.

Aynı şekilde, bir de sıcak para boyutu var. Gelişmiş ülkelerce alınan önlemler kapsamında gelişen ülkelere pompalanan sıcak paranın günümüz itibariyle çıkış eğilime girmiş olduğu gözüküyor. İlk etapta olumlu etki yaratan bu durum, şimdilerde gelişen ülke ekonomileri açısından özellikle bütçe dengesi ve dış ödemeler açısından büyük bir risk ortaya çıkarıyor. Tüm bunları dikkate aldığımız zaman 5 yıldır devam etmekte olan krizin, başta ABD olmak üzere gelişmiş ülkeler açısından bir fırsata dönüştürülebileceği görünüyor."

" Türkiye, krizi iyi yönetti"

Krizin gelişim sürecindeki Türkiye'nin durumunu da değerlendiren Ban, Türkiye'nin, krizi iyi yöneten ülkelerin başında geldiğini bildirdi.

Alınan önlemler kapsamında, Türkiye'de küresel krizin etkilerinin en aza indirildiğine dikkati çeken Ban, özellikle dış ticarette gelişmiş ülkelerdeki durgunluktan etkilenmemek için girilen yeni pazar arayışlarının, ülkeye büyük bir kazanç sağladığını ifade etti.

Ünsal Ban, alınan makroekonomik önlemlerle de küresel boyuttaki dalgalanmaların olumsuz etkilerine karşı ekonominin direncinin artırıldığını ve istikrarlı yapının da korunduğunu anlatan Ban, "Öte yandan, bugün itibariyle tüm gelişen ülkelerin karşı karşıya kaldığı fon çıkışı riski Türkiye için de bulunuyor. Amerikan Merkez Bankası (Fed) kaynaklı endişelerin neden olduğu fon hareketlerinde, sıcak para olarak tabir ettiğimiz doğrudan sermaye yatırımlarında ülke dışına çıkışlar oluyor olsa da doğrudan yatırımlar kapsamında Türkiye'nin hala tercih listesinin ilk sıralarında yer aldığını söyleyebiliriz" diye konuştu.

"Belirsizlik ortamının bir süre daha devam edeceği görünüyor"

Duruma Fed tarafından bakılınca ise kriz ile ortaya çıkan fırsatın değerlendirmeye çalışıldığına işaret eden Ban, "para musluklarının" kısılacağına yönelik yapılan açıklamaların, gelişen ülkelerdeki fon çıkışını hızlandırdığı gibi ABD'ye olan para girişi ile ABD dolarının değerini de artırdığını kaydetti.

Bu durumun da parasal genişleme programları kapsamında küresel pazarda rekabet gücünü sağlamlaştırmış olan ABD'nin işine geldiğini dile getiren Ban, "Bu açıdan bakıldığında kasıtlı olarak yaratılan belirsizlik ortamının bir süre daha devam edeceği görülüyor. Öyle ki ABD ekonomisinde henüz arzu edilen seviyelere ulaşılamamış olması, Fed tarafındaki gelgitlerin devam edeceğinin en belirgin göstergesi" dedi.

- "Türkiye açısından çok dikkatli davranmamız gereken bir sürece giriliyor"

Ban, krizin bundan sonraki süreci için ise Türkiye'de alınması gereken önlemlere dikkati çekerek, sözlerini şöyle tamamladı:

"Türkiye açısından çok dikkatli davranmamız gereken bir sürece giriliyor. İçine giriliyor olan konjonktür kapsamında dış kaynakların maliyetlerinin artıyor olması, enerjiden kaynaklanan dış açığın kapatılmasında sıkıntılara yol açabilir. Sıcak para olarak tabir ettiğimiz portföy yatırımlarının çıkıyor olması, kısa vadeli dalgalanmalara yol açıyor olsa da burada dikkat edilmesi gereken, doğrudan kalıcı yatırımlardaki fon akışının devam ediyor olmasıdır.

Türkiye, ekonomik ve politik anlamda sahip olduğu istikrarlı yapı ile yoluna tam gaz devam ediyor. Çeşitli dışsal nedenlerden ötürü ortaya çıkan sorunlara, alınan önlemler kapsamında çözüm bulunurken, enerji bağımlılığı gibi sorunlara da geliştirilen orta vadeli projeler ile çözüm bulunmaya çalışılıyor." - Ankara