"Çözüm Süreci En Fazla Ticarete Fayda Sağlayacak"

ZİYA ALTUNBAŞ - Son 10 yılda katlanarak artan Türkiye-Irak arasındaki dış ticaret, çözüm süreciyle yeni bir ivme kazanırken iş dünyası bu süreçte en fazla yarar sağlayacak alanın ticaret olacağını öngörüyor.

AA muhabirinin Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerinden derlediği verilere göre,  Türkiye'nin Irak'a ihracatı son 10 yılda katlanarak arttı. Türkiye'nin Irak'a olan ihracatı, 2003 yılında 829 milyon dolar olan iken, 2005 yılında 2 milyar 750 milyon dolara, 2010 yılında 6 milyar 36 milyon dolara ulaştı. 2013 yılının ilk 9 ayında Irak'a yapılan ihracat geçen yılın aynı dönemine göre yaklaşık yüzde 9 artışla 8 milyar 473 milyon dolara çıktı.

Irak'tan son 10 yılda toplam 1 milyar 226 milyon dolarlık ithalat yapılırken, son 5 senelik dönemde Güneydoğu'dan Irak'a yapılan ihracat 2 milyar 261 milyon dolardan yaklaşık yüzde 43 artışla 3 milyar 242 milyon dolara yükseldi.

Bu dönemde Irak'a gerçekleştirilen toplam ihracatın yaklaşık yüzde 45'i Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nden yapılırken, 2013 yılının 9 aylık döneminde Irak'a yapılan 8 milyar 473 milyon dolarlık ihracatın yaklaşık 3 milyar 242 milyon dolarlık kısmı yine Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nden gerçekleştirildi.

"Sorunlar en aza iner diye düşünüyoruz"

Bölgedeki İş dünyası son dönemdeki gelişmeleri, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın Diyarbakır ziyaretini ve Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) Başkanı Mesut Barzani ile görüşmesini AA muhabirine değerlendirdi.

Güneydoğu Sanayici ve İşadamları Derneği Başkanı Mahmut Odabaşı, Başbakan Erdoğan'ın Diyarbakır'a gelip barış sürecine atıfta bulunmasının, Mesut Barzani'nin de orada barış sürecine destek vermek için açıklamalar yapmasının sevindirici olduğunu anlattı.

"Huzur ortamının olduğu yerde ticaret de artar. Sorunlar en aza iner diye düşünüyoruz" diyen Odabaşı, Türkiye genelinden Kuzey Irak'a çok yatırım yapıldığını, konuttan yol yapımına, iğneden ipliğe kadar herşeyin Türkiye'den gittiğini kaydetti.

Odabaşı, "Tabii ağırlıklı olarak Gaziantep, Batman, Diyarbakır gibi  illerden de oraya  çok fazla malzeme gönderiliyor. Yine Kuzey Irak doğalgaz ve petrolü İran, Azerbaycan, Türkmenistan gibi daha pahalıya mal olan ülkelerden daha avantajlı olacak. Bunun yine nakliyesinden dolayı Türkiye'nin karı olacak. Bunun bölgeye de Türkiye'ye de çok faydası olduğunu düşünüyoruz " diye konuştu.

Barış süreciyle ilgili verilen mesajların Diyarbakır ve Güneydoğu kamuoyu tarafından çok olumlu karşılandığı görüşünü paylaşan Odabaşı, bazı yerlerde olumsuz düşünceler olmasına karşın Diyarbakır görüşmelerine, özellikle ticaret erbabı ve ihracat yapan kurumlar olarak olumlu baktıklarını ve Irak ile olan ticaretleri artıracağını düşündükleri söyledi.

Suriye'de yaşananların bu ülkeyle olan ticareti Hatay'dan Batman'a kadar etkilediğini anlatan Odabaşı, şöyle dedi:

"Suriye ile ihracat sıfır noktasına kadar geldi ancak bunun yerine Kuzey Irak bunu doldurmak üzere. Kuzey Irak'ın ihracat ile ilgili tek sıkıntısı sınır kapısının tek olması. Tek kapı olduğu için kilometrelerce mal taşıyan tır kuyrukları oluşuyor. Bunu da ne kadar hızlandırırsak hızlandıralım, çok verimli olmuyor ancak 2. ya da 3. kapı açıldığında 15 kilometrelik tır kuyrukları 500-600 metreye düşecektir. Tırlar günlerce sınır kapısında kaldıkları için bozulan mal oluyor. Sonuçta bu mallar atılıyor. Dolayısıyla çok acil sınır kapıları açılması lazım. Biz buna olumlu bakıyoruz. Hükümetin yaklaşımı da bu yöndedir. Kuzey Irak yönetimi de bu yönde talepte bulunmuştur.  Bu sıkıntıların acil giderilmesi için sınır kapısı açılması konusu Diyarbakır ziyaretlerindeki görüşmelerde de gündeme geldi.  Ancak hızlandırmalar ne kadar çabuk olursa olsun  tır kuyrukları hemen erimeyecektir. Çünkü her devlet sınırlarından giren araçları güvenlik nedeniyle kontrol etmek isteyecektir. Sınır kapıları açıldığında bu kuyruklar azalacaktır."

-"Diyarbakır- Erbil hattında uluslararası uçak seferleri  talebinde bulunduk"

Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Başkanı Ahmet Sayar ise yaptığı değerlendirmede 1 yıla yakındır devam eden çözüm sürecinin bölgede çok olumlu bir atmosfer oluşmasını sağladığını kaydetti.

Bir bölgede ticaretin gelişebilmesi için barışık bir yaşamın hüküm sürmesinin gerektiğini belirten Sayar, şunları kaydetti:

"Bu sürecin ekonomik olarak pozitif yansımaları oldu. Şu anda istediğimiz seviyede olmamasına karşın baktığımızda özellikle 2013 yılında alınan teşvik belgelerindeki hem tutar hem de yaratacağı istihdamın bir önceki yıla göre daha yüksek rakamlarda olduğu görülüyor. Eğer çözüm süreci kalıcı nihai bir noktaya varırsa buradaki ekonomik kalkınma da sıçrama yapabilecek bir potansiyele sahip. Dolayısıyla bu devam eden süreç,  pozitif olarak ekonomiye yansıdı, ümit ediyoruz ki bu süreç kalıcı bir barışa dönüşürse hem yerli, hem de uluslararası yatırımcıların ilgisi pratikte yatırıma dönüşecek."

Irak'ın Türkiye'nin en fazla ihracat yaptığı ikinci ülke olduğunu anımsatan Sayar, Irak'a Habur olmak üzere açılan tek bir kapı olduğunu, ancak bunun ticaret hacmini karşılayabilecek bir kapı olmadığını belirterek, görüşmelerde kapıyla ilgili bir takım gelişmelerin olduğunu duyduklarını anlattı.

"İş konseyi olarak da Başbakanımıza sunduğumuz bir mektup vardı. O mektupta hem diyaloglarımızın daha gelişmesi hem de ticaretimizin daha kolaylaşması adına Diyarbakır-Erbil hattında uluslararası uçak seferleri açılması talebinde bulunduk. Bu tür buluşmalar ve diyalogları hem çözüm sürecinin ileri götürecek aşamalardan biri olarak görüyoruz ve mevcut ticaretimizi artıracağına inanıyoruz." diye konuştu.

Diyarbakır Havalimanı'nın uluslararası uçuşlara açılması ile ilgili Sayar, özel hava yolu şirketleriyle görüşmeler yaptıklarını ve firmaların kendilerine "Siz Diyarbakır havalimanını uluslararası uçuşa açın, biz hemen Erbil- Diyarbakır hattına sefer yerleştirelim" dediklerini iletti. Sayar, kendilerinin de Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'a verdikleri mektupta hükümetten öncelikli olarak Diyarbakır havalimanının uluslararası uçuşlara açılmasını talep ettiklerini söyledi.

Diyarbakır ihracatının da yüzde 50'sinin Irak'a yapıldığını açıklayan Sayar, sözlerini şöyel tamamladı:

"Çözüm süreciyle Diyarbakır'da ihracat bir önceki döneme göre yaklaşık yüzde 15 artmış. Dolayısıyla Habur Sınır Kapısı'ndaki tıkanıklık bizim ihracatımızı olumsuz etkiliyordu. Bu kadar yüklü hacimde ticaret yaptığımız kapının tek olması sıkıntı yaratıyordu. Bu diyaloglar bize alternatif sınır kapılarının açılmasını sağlayacak bu da ihracatımızın artmasını sağlayacak. Ayrıca havalimanının uluslararası uçuşa açılmasının dış ticarete katkı sağlamasının yanında kentin turizmine de katkı sağlayacağını düşünüyoruz." - İstanbul