Wagner'e katılmak için cezaevinden erken tahliye edilen Rus mahkumların yeniden suç işlediği iddia ediliyor

Arsenii Sokolov, Tim Whewell ve Nina Nazarova hazırladı

Ukrayna'da Rus paralı asker grubu Wagner ile savaşmak için cezaevinden erken tahliye edilen ve Rusya'ya geri dönen bir mahkum, iki cinayet vakasıyla suçlanıyor.

2016 yılında 18 yıl hapis cezasına çarptırılan Demyan Kevorkyan, işten eve dönen bir erkek ve kadını öldürmekle suçlanıyor.

Kevorkyan suçlamayı reddediyor.

BBC, Kevorkyan'ın bu şekilde tek kişi olmadığını doğruladı.

Ukrayna'da savaşmak için erken tahliye edilen ve Rusya'ya dönünce affedildiği halde yeniden suça karışan başkaları da bulunuyor.

Sosyal medyada yapılan bir paylaşımda, Kevorkyan ile aynı cezaevinde olan bir mahkumun sözleri aktarılıyor.

Bu kişiye göre Wagner'in patronu Yevgeni Prigojin, 31 Ağustos 2022'de hapishaneyi ziyaret ettiğinde Kevorkyan dahil 150 mahkumu Ukrayna'da savaşmak için görevlendirdi.

BBC'nin edindiği bilgiye göre Ukrayna'dan döndüğünde Kevorkyan, Rusya'nın güneybatısındaki Krasnodar kentindeki Pridorozhnaya'da, insanlara savaş alanından yeni döndüğünü anlatırken görüldü.

Kevorkyan, 19 yaşındaki animatör Tatyana Mostyko ve patronu Kirill Chubko'yu öldürmekle suçlanıyor.

Kızının fotoğrafını gösteren annesi Nadezhda, "İşini çok seviyordu. İşten döndüğünde hep gülerek yaptıklarını anlatırdı" diyor.

Tatyana'nın son işi 29 Nisan'daydı. Patronu Kirill Chubko, etkinlikten sonra onu evine bırakacatı ancak Rusya'nın güneybatısındaki Berezanskaya kasabası yakınlarında arabanın lastiği patlayınca yolun kenarına çekmek zorunda kaldı. Kirill'in eşi Darya, eşinin geç kalacağını ve bir grup gencin onlara yardım ettiğini söylemek için kendisini aradığını söyledi. Bu eşinin sesini duyduğu son andı.

Tatyana ile Kirill sabah hala dönmemişlerdi. Darya, bir şeylerin ters gittiğini anlayıp polisi aradı. Bölgede yüzlerce kişinin katıldığı arama çalışmaları başladı.

Tatyana'nın annesi Nadezhda, Rusya'nın doğusundaki Sibirya'dan 6 saatlik yolculuk yaparak kızının yaşadığı bölgeye ulaştı.

Nadezhda, "Uçağım indiğinde telefonumu açtım ve sonsuz sayıda mesaj vardı. O anda nasıl panik yaptığımı hatırlamıyorum. Telefonumu fırlatıp atmışım. Mesajların tek bir anlamı olabilirdi, her şey bitmişti. Hayvansal bir korkuydu benimkisi, tarif edemem" diye anlatıyor.

Olayın ardından 31 yaşındaki Kevorkyan ve iki kişi daha gözaltına alındı. Anatoly Dvoynikov ve Aram Tatosyan adlı şüpheliler, polis memurlarını Kirill'in yanmış arabasından çok uzak olmayan ormanlık bir alandaki derme çatma iki mezara götürdü. Kirill ve Tatyana bıçaklanmıştı ve polis, genç kadının "şiddet görerek öldürüldüğüne dair belirtiler" olduğunu açıkladı.

Dvoynikov ve Tatosyan soygun ve cinayet suçlarını itiraf etti ve Kevorkyan'ın sorumlu olduğunu söyledi. Kevorkyan bu iddiaları reddetmeye devam etti.

Tatyana'nın annesi Nadezhda, daha önce de benzer bir suçtan 18 yıl hapis cezasına çarptırılan Kevorkyan'ın olay sırasında özgür olduğuna inanamıyor.

Kevorkyan, daha önce Tatyana ve Kirill'in öldürüldüğü yerin yakınlarında araba kaçıran ve içindeki kişileri soyup birini vurarak öldüren bir çeteyi yönetmekle suçlanmıştı.

Normal şartlarda Rus yasalarına göre mahkumlar cezalarının en az üçte ikisini çekmek zorunda. Ancak Kevorkyan'ın durumunda bu olmadı.

Nadezhda, "Hangi yasal gerekçeyle serbest bırakıldı? En az 12 yıl hapiste olması gerekirdi ama sadece 6 yıl kaldı" diyor.

Kimler erken tahliye edildi?

Telegram üzerinden sızdırılan bir videoda Wagner patronu Prigojin'in bir Rus hapishanesinde, siyah kürk şapkalı mahkumlara seslendiğini görüyoruz.

Prigojin, bu videoda "birden fazla cinayet işleyen, devlet görevlilerini veya polis yetkililerini döven kişileri tercih ettiğini" söylüyor.

Ukrayna'ya gidenlerin yüzde 15'inin "çinko kaplı tabutlar" içinde geri döneceğini söyleyen Prigojin, "Suç yeteneklerinize ihtiyacımız var" diyor.

Prigojin, cephede 6 ay hayatta kalmayı başaranlara 100 bin ruble (bin dolar) vereceğini söylüyor ve suçları için affedilecekleri sözünü veriyor.

Haziran 2023'te Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Ukrayna savaşından dönen mahkumlar için af belgelerini imzaladığını ilk kez kamuoyuna açıkladı.

Kaç kişi yeniden suç işledi?

Prigojin, Wagner'in bir yıl içinde Ukrayna'da savaşmak için 49 bin mahkum görevlendirdiğini ve sadece 32 bin kişinin geri döndüğünü söyledi. Bu, başta verdiği sözden çok daha düşük bir oran. Araştırmacılar, gerçek sayının daha da düşük olduğunu ve sadece 20 bin kişinin hayatta kaldığını düşünüyor.

Ocak ayında Ukrayna'dan dönüşlerinde paylaşılan bir videoda Prigojin mahkumlara, "Sen bir suçluydun ve şimdi ve savaş kahramanısın" diyor.

Ancak bu "kahramanların" bir kısmının yeniden suç işlediği iddia ediliyor.

BBC, aralarında tecavüz ve cinayetin de bulunduğu yaklaşık 20 farklı suçta, zanlıların Wagner tarafından görevlendirilip cezaevinden erken tahliye edilen kişiler olduğunu doğruladı.

Prigojin, eski Wagner çalışanları arasında yeniden suç işleme oranının, diğer suçlulara kıyasla yüzde 10 ila 20 oranında daha düşük olduğunu iddia ediyor.

Ancak mahkum hakları örgütü Russia Behind Bars'ın yöneticisi Olga Romanova, birçok suçun kaydedilmediğini ve bu yüzden gerçek sayının çok daha yüksek olabileceğini söylüyor.

Romanova, yeni bir yasayla "özel askeri operasyonda" savaşan kişileri itibarsızlaştıran herkesin suçlu ilan edildiğine dikkat çekiyor.

Rusya'da birçok aile, eski mahkumların cezasız ve savaş deneyimleri yüzünden daha da merhametsiz bir şekilde ülkelerine dönmelerinden endişeleniyor.

2020'de Oksana Pekhteleva'nın 23 yaşındaki kızı Vera, 100'den fazla yerinden bıçaklanmış ve ardından elektrik kablosuyla boğularak öldürülmüştü. Vera o kadar vahşi şekilde öldürülmüştü ki, Rusya'da manşetlerde yer aldı.

Temmuz 2022'de Vera'nın eski erkek arkadaşı Vladislav Kanius, cinayetten 17 yıl hapis cezasına çarptırıldı. Bir yıldan kısa bir süre sonra, Kanius'un dışarıda olabileceği annesi Oksana'nın aklına gelmedi. Ama yanılıyordu.

Mayıs 2023'te Kanius'un fotoğrafları sosyal medyada paylaşılmaya başlandı. Üzerinde askeri üniforma vardı ve silah taşıyordu. Oksana fotoğrafların gerçek olduğuna inanamadı.

Ancak bir ay sonra Oksana, Kanius'un Rusya'nın güneyinde, Wagner'in ziyaret ettiği hapishaneye gönderildiğini öğrendi.

Oksana, mahkemeden Kanius'un konumunu öğrenmek istediğinde yetkililer onu bulamadıklarını ve konumunun devlet sırrı olduğunu söyledi.

Yapılan son paylaşımlar ve askeri üniformalı fotoğrafları nedeniyle Oksana, Kanius'un Ukrayna'da savaştığını ve hayatta kalırsa affedilip sivil hayata döneceğini düşünüyor.

Aylarca kızı için mahkemelerde mücadele eden bir anne için bu çok acı bir gelişme.

Oksana, "Bu bir küfür gibi. Hepimiz saldırıya uğramış gibiyiz. Bu, dışarıdaki tüm pisliklere bir işaret. 'Ne isterseniz yapın, cezalandırılmayacaksınız demek gibi" diyor.

BBC'nin görüştüğü birçok avukat, bu tür olaylara müdahale etme yetkilerinin olmadığını, bir kişinin aynı suçtan iki kez yargılanamadığını ve ancak tekrar suç işlerlerse yeniden hapse gönderileceklerini aktarıyor.

Bu, Tatyana'nın annesi Nadezhda gibi cinayet kurbanlarının akrabalarını dehşete düşürüyor.

Nadezhda'nın yapabileceği tek şey, kızının cinayetinin baş zanlısı Kevorkyan'ın suçlu bulunması halinde ömür boyu hapis cezası almasını talep etmek için on binlerce imza toplamış bir imza kampanyasına destek vermek.

"Bu konuyu evde asla konuşmuyorum. Tatyana benden alındı ??ve yer, ayaklarımın altından kaydı" diyen Nadezhda şöyle devam ediyor:

"Elbette kızımın ölümünden kimin sorumlu olduğunu biliyorum ve bunun onun ilk suçu olmadığını da biliyorum. Benim için zor. Ama aptal değilim. Onu ömür boyu hapse atmayacaklarını anlıyorum."