Ukrayna krizi: Rusya'nın dışlanması çağrıları yapılan SWIFT ödeme sistemi nedir?

İngiltere müttefiklerine Rusya'nın SWIFT ödeme sisteminden yasaklanması çağrısını geçen hafta sürdürdü. Ama bu tek yanlı bir karar değil. Almanya ve İtalya dahil bir çok Avrupa hükümeti Rusya'nın bu uluslararası ödeme sisteminden dışlanmasının kendi ekonomilerine daha çok zarar vereceğini düşünüyor. Fransa Maliye Bakanı ise buna ancak bir son çare olarak başvurulabileceğini söyledi.

SWIFT nedir?

SWIFT, paranın hızla sınır tanımadan bir yerden bir yere gönderilmesini sağlayan uluslararası mali yapılanmanın ismi .

Kelime olarak da İngilizce, Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication yani Küresel Bankalararası Finansal İletişim Birliği'nin kısaltmasından oluşuyor.

1973'te oluşturulan ve merkezi Brüksel olan sisteme dünya çapında 200 ülkeden toplam 11 bin mali kuruluş ve banka üye.

Fakat SWIFT bildiğimiz geleneksel bir bankadan çok farklı. Kullanıcılara, aktarılan bir paranın bir hesaptan çıktığını ve diğer bir hesaba girdiğini bildiren bir gerçek zamanlı mesajlaşma sistemi gibi.

Bu sistem üzerinden her gün 40 milyonu aşkın mesaj gönderiliyor ve trilyonlarca dolar şirketler ya da hükümetler arasında el değiştiriyor.

SWIFT mesajlarının yüzde 1'den fazlasının Rusya bağlantılı ödemelere ilişkin olduğu tahmin ediliyor.

SWIFT kime ait ve kim tarafından denetleniyor?

SWIFT, tek bir kurumun kendi uluslararası ödeme sistemini geliştirmesi ve bu alanda tekel olmasını istemeyen Amerikan ve Avrupa Bankalarının ortak girişimiyle kurulan bir sistem.

2 binden fazla banka ve finans kuruluşu SWIFT ağının ortak sahibi.

Bu ağın merkezi Belçika'da ve işleyici Belçika Merkez Bankası tarafından, ABD ve İngiltere dahil dünyanın diğer önde gelen merkez bankalarıyla ortaklaşa denetleniyor.

SWIFT, üyelerinin uluslararası ödemelerini güvenli bir şekilde yapmalarını sağlıyor. Anlaşmazlıklarda taraf olmayacağı var sayılıyor.

Ne var ki 2012'de İran nükleer programı gerekçesiyle konulan uluslararası yaptırımların parçası olarak SWIFT'ten dışlandı.

İran bunun sonucu olarak petrol ihraç gelirlerinin neredeyse yarısını ve dış ticaret gelirlerinin yüzde 30'unu kaybetti.

SWIFT, kuruluş olarak yaptırım kararlarında hiç bir etkisi olmadığını bu tür kararları hükümetlerin belirlediğini söylüyor.

Rusya SWIFT'ten dışlansa, etkisi ne olur?

Rus şirketleri böyle bir yaptırım konduğu takdirde SWIFT'in sağladığı normal, sorunsuz ve hızlı ödemeleri yapamaz hale gelir.

Petrol ve tarım ürünleri sektörlerindeki değerli ihraç ürünlerinin karşılığı olan ödemelerinde de büyük aksama yaşanır.

Böyle bir durumda tek tek bankalar birbiriyle iletişime geçerek ödemeleri gerçekleştirir ama bu da hem ek zaman hem ek masraf gerektirecektir ve nihayetinde Rusya hükümetinin gelirlerini etkiler.

Rusya daha önce de 2014 yılında Kırım'ı ilhak ettiğinde SWIFT'ten dışlanmakla tehdit edilmişti. Rusya hükümeti bunun savaş ilanı anlamına geleceğini söylemişti.

Batılı müttefikler o sırada Rusya'yı SWIFT'ten dışlama kararı almadılar ama bu tehdit Rusya'yı MIR adıyla bilinen kendi Ulusal Ödeme Sistemi'ni geliştirmeye yöneltti. Ancak sistemi Rusya dışında kullanan çok az ülke var.

Batılı ülkeler Rusya'ya Swift yaptırımı konusunda niye anlaşamıyor?

Rusya'nın sistemden dışlanması Rusya'ya mal ihraç eden ya da ithalat yapan şirketleri, özellikle de Alman şirketlerini zor durumda bırakabilir.

Rusya Avrupa Birliği ülkelerine en çok doğal gaz satan ülke ve buna alternatif bulmak kolay değil. Enerji fiyatları zaten bir süredir artıyor ve bir çok hükümet fiyatların daha da yükselmesine sebep olacak adımlar atmak istemiyor.

Rusya'dan alacağı olan şirketlerin böyle bir dışlama durumunda paralarını tahsil edebilmek için alternatif yollar bulması gerekecektir. Uluslararası bankacılık sisteminde kaos yaşanması ihtimalini göze almamak gerektiğini düşünen bir çok çevre var.

Rusya'nın eski Maliye Bakanı Aleksey Kudrin SWIFT'ten dışlanmanın Rusya ekonomisinin yüzde 5 küçülmesine sebep olacağını söylemişti.

Fakat yine de böyle bir yaptırımın Rusya ekonomisi üzerinde kalıcı bir etki yapacağı kuşkulu bulunuyor. Rus bankaları ödelemelerini Çin gibi kendi ödeme sistemlerine sahip olan ve Rusya'ya yaptırım uygulamayan ülkeler üzerinden de yapabilir.

Bazı ABD Kongre üyeleri SWIFT yaptırımı konusunda ısrar ediyor ama Başkan Joe Biden, büyük ölçüde başka ekonomilere ve ülkelere yapabileceği olumsuz etkiyi göz önüne alarak diğer yaptırımları tercih ettiğini söyledi.

Ayrıca bu konuda yaptırım koyabilmek için Avrupa hükümetlerinin desteği de gerekiyor ve şu anda bunların bir çoğu kendi ekonomilerinin zarar göreceğini düşünerek böyle bir karara karşı çıkıyor.