Sri Lanka krizi: Tamil Kaplanları'nın isyanını bastırarak popülerleşen Rajapaksa kardeşler şimdi neden 'kötü adam' oldu?

Sri Lanka'da şu anda 22 milyonluk nüfusunun hayatlarını alt üst eden bir ekonomik kriz yaşanıyor. Bundan 13 yıl önce, onlarca yıldır devam eden iç savaşı Tamil Kaplanları'nı ezerek sonlandırdıklarında kahraman ilan edilen Rajapaksa kardeşler ise bugün krizden dolayı suçlanan siyasi liderlere dönüşmüş durumda. Bu değişim nasıl oldu ve bundan sonra neler olabilir?

Nisan ayının başlarından itibaren sokaklara dökülen kalabalıklar Cumhurbaşkanı Gotabaya Rajapaksa ile Başbakan Mahinda Rajapaksa'yı ülkeyi ekonomik felakete sürüklemekle suçlayarak istifasını istiyordu. Fakat bu hafta krizde önemli bir dönüm noktası yaşandı.

Önce, taraftarlarının hükümet karşıtı göstericilere saldırması ülke çapında şiddetli çatışmaların patlak vermesi üzerine Başbakan Mahinda Rajapaksa istifa etti. O arada Rajapaksalar da dahil onlarca siyasetçinin evleri ateşe verildi.

76 yaşındaki Rajapaksa, öfkeli kalabalıkların kuşattığı resmi konutundan helikopterle tahliye edildi, ülkenin kuzeydoğusundaki bir donanma üssüne yerleşti.

O arada bir mahkeme, yurt dışına çıkışına yasak koydu. Bu iki kez cumhurbaşkanlığı yapmış bir politikacı için çok aşağılayıcı bir durumdu.

Fakat Mahinda'nın istifası ile, cumhurbaşkanı olan 72 yaşındaki kardeşi Gotabaya Rajapaksa'nın istifasına yönelik talep ve baskılar son bulmadı.

Cumhurbaşkanı şu ana kadar istifa taleplerini kaale almadıysa da bazı ödünler vermeye mecbur oldu. Örneğin yetkilerinden bazılarını parlamentoya devretmeyi kabul etti ve tecrübeli politikacı Ranil Wickremesinghe'yi geniş tabanlı hükümetin başbakanlığına atadı.

Fakat cumhurbaşkanının siyasi geleceği hala tehlikede görünüyor ve bazı yorumcular Gotabaya Rajapaksa'nın er ya da geç istifa etmek zorunda kalacağı görüşünde.

Sri Lanka şu anda Britanya'dan bağımsızlığını kazandığı 1948 yılından bu yana en ağır ekonomik krizinin eşiğinde ve siyasi istikrarsızlığı kaldırabilecek durumda değil. Halkın öfkesi fiyat artışları, gıda ve yakıt sıkıntısıyla patlama noktasına geldi. Bütün bunlar on yılı aşkın süredir Sri Lanka siyasetine egemen olan Rajapaksa ailesinin itibarının başaşağı düşmesine yol açtı.

Mahinda Rajapaksa 2009 yılında Tamil azınlığın hakları için mücadele eden Tamil Kaplanları örgütünün otuz yıla yakın silahlı isyanını askeri operasyonlarla bastırdığında ülke nüfusunun çoğunluğunu oluşturan Sinhaller tarafından kahraman gibi görülmüştü.

Siyasi yorumcu Kusal Perera, onun bağımsız Sri Lanka tarihinin en popüler Sinhal-Budist lideri olduğunu hatta kimileri tarafından "İmparator Mahinda" diye anıldığını söylüyor.

Babası da bir milletvekili olan Mahinda muhalefet liderliğinden 2004 yılında başbakanlığa kadar gelmişti.

Bir yıl sonra cumhurbaşkanı oldu ve kardeşi Gotobaya'yı savunma bakanlığına getirdi. Sri Lanka ordusundan emekli olduktan sonra ABD'de sessiz sakin bir hayat süren küçük kardeş için bu büyük bir kariyet hamlesi olmuştu.

Gotabaya kardeşini desteklemek için dönmüştü ama kısa sürede öne çıktı ve acımasız kararlarıyla ünlendi.

Kısa süre sonra diğer kardeşler ve akrabalar da hükümette görevler aldı.

İki kardeş şu ana kadar hep birlikte hareket ettiler ama yakınlarda özellikle de Gotabaya, kardeşi Mahinda'dan göstericilerin tepkilerine cevaben istifasını isteyince ittifakta çatlaklar oluştu.

Kardeşini ve bütün akrabalarını devlet makamlarına getiren Mahinda için bu büyük bir darbeydi ve siyasi kariyerinin bu şekilde son bulmasını hiç istemiyordu.

Mahinda'nın büyük oğlu Namal kardeşler arasında sorun olmadığını söylüyor ama şöyle sürdürüyor:

"Fakat cumhurbaşkanı ile (eski) başbakan arasında kesinlikle siyasi bir farklılık var."

Namal babasının daima köylüler ve kitlelerden yana olduğunu, amcası Gotabaya'nın ise farklı olduğunu söylüyor ve "SLPP'nin (iktidar partisi) çekirdek oyu ya da kitlelerden ziyade yüzer gezer oylara itibar ediyor" diyor.

Göstericilere gelince... Mahinda Rajapaksa'nın istifasından memnun olmuş olabilirler ama Gotabaya'nın da gitmesi talebinde ısrarlılar.

Cumhurbaşkanı şu ana kadar bu taleplere direndi ama 2019'de kendisini iktidara taşıyan seçmenin desteğini kaybettiği bu günlerde bu direncini sürdürüp sürdüremeyeceği belli değil.

Yakın çevresine ikinci dönem için de aday olmayı düşünmediğini ancak ülkeyi ekonomik krizden çıkarmak istediğini söylediği aktarılıyor.

Fakat ülkede iyice yaygınlaşan Rajapaksa karşıtı hava göz önüne alındığında Gotabaya'nın seçenekleri de sınırlı görünüyor. Sert kararlar alabilmesiyle tanınan cumhurbaşkanı köşeye sıkışınca, iktidarını korumak için orduyu devreye sokabilir.

Neden şimdi?

Rajapaksalar yıllarca Sinhal çoğunluğun büyük kısmının desteğini aldı. Haklarında azınlık toplumlara karşı kötü muamele, insan hakları ihlalleri, medyaya yönelik saldırı ve cinayet iddiaları olmasına rağmen Sinhaller arasında bu desteklerini korudular.

Fakat şimdi bütün ülke ekonomik krizin altında eziliyor ve hayat pahalılığı etnik farklılıkları silmiş görünüyor. Hatta Sinhaller gösterilerde azınlık haklarını destekleyen sloganlar da atıyorlar.

Yine de Rajapaksaların ülkenin kontrolünü kolay kolay bırakmaya istekli olmayacakları açık. Sadece siyasi geleceklerini düşündüklerinden değil ama aynı zamanda yeni bir hükümet iş başına gelirse güvenliklerinden de endişe ettiklerinden.

Başbakanlık koltuğu için eski ve tecrübeli ama aynı zamanda Rajapaksalarla arası iyi bir siyasetçi olan Ranil Wickremesinghe'nin seçilmesinin sebebi de bu olabilir.

Ama aynı zamanda bir çok Sri Lankalı artık bu manevralardan bıkmış ve sabırlarının sınırını aşmış durumda.

İstikrarlı bir hükümet olmazsa dış borçların yeniden yapılandırılması için Uluslararası Para Fonu (IMF) ile pazarlık yapmak da çok güç olacaktır. Fakat yeni hükümet bunu biran önce yapmazsa ülkede elektrik kesintileri ve akaryakıt sıkıntısının boyutları daha da büyüyecek gibi görünüyor.