Putin'in yakın çevresi: Rusya Ukrayna'yı işgal ederken, savaşı kimler yönetiyor?

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Rus ordusunu ülke ekonomisini yerle bir etmekle tehdit eden yüksek riskli bir savaşa yönlendiriyor.

Putin, son iki görüşmesinde en yakın danışmanlarından uzakta oturmuştu. Bu nadir görülen bir durum.

Başkomutan olarak işgalin nihai sorumluluğu ona ait. Ancak Putin her zaman, birçoğu kariyerlerine Rusya'nın güvenlik servislerinde başlamış son derece sadık bir ekibe güveniyor. Peki, başkanlığının kader anında, Putin kimleri dinliyor?

Putin'in eğer kulak verdiği bir kişi varsa, o da Ukrayna'yı askerden arındırma ve Rusya'yı "Batı'nın askeri tehdidinden koruma çizgisini" papağan gibi tekrar eden, uzun süreli sırdaşı Sergey Şoygu.

Sergey Şoygu, Putin'le Sibirya'ya giden, onunla avlara katılıp balık tutan bir kişi. Ayrıca geçmişte Putin'in potansiyel halefi olarak görülüyordu.

Ancak, Genelkurmay Başkanı Valery Gerasimov'un yanında garip bir şekilde otururken çekilmiş bu olağanüstü fotoğrafa bir bakın. İnsan, Şoygu ve Gerasimov'un Putin'in kulağına ne kadar ulaşabildiğini merak ediyor.

Bu fotoğraf, Ukrayna'daki beklenmedik direnişin üçüncü gününde çekildi. Askeri harekat sürerken moraller azalıyordu.

Silahlı çatışma uzmanı Vera Mironova, "Şoygu'nun Kiev'e yürümesi gerekiyordu, savunma bakanı olarak kazanması gerekiyordu" diyor.

Şoygu, 2014'te Kırım'ın ele geçirilmesinden sorumluydu. Aynı zamanda, 2018'de İngiltere'nin Salisbury kentinde bir ajanın ve 2020'de Sibirya'da politikacı Aleksey Navalni'nin zehirlenmesinden sorumlu tutulan Rus askeri istihbarat teşkilatı GRU'nun başındaydı.

Yakından bakınca fotoğraf daha da kötü görünüyor. Mironova, fotoğrafı "Sanki biri yeni ölmüş ve cenazesindeler" sözleriyle yorumluyor.

Garip görünebilir ancak Rus güvenlik uzmanı ve yazar Andrey Soldatov, savunma bakanının hâla Putin için en etkili ses olduğuna inanıyor.

"Şoygu sadece ordudan sorumlu değil, aynı zamanda kısmen ideolojiden de sorumlu. Rusya'da ideoloji çoğunlukla tarihle ilgilidir ve tarihsel anlatıyı da Şoygu kontrol ediyor."

Rusya Genelkurmay Başkanı olarak, Ukrayna'yı işgal etmek ve işi hızlı bir şekilde tamamlamak onun göreviydi. Bu standarda göre yetersiz bulundu.

1999'da Çeçenistan'daki savaşta bir orduya komuta etmesinden bu yana Vladimir Putin'in askeri eylemlerinde önemli rol oynadı. Geçen ay Belarus'taki tatbikatları denetledi ve Ukrayna için de askeri planlamanın ön saflarında yer aldı.

General Gerasimov, Kırım'ı ilhak etmek için yapılan askeri harekatta da önemli bir rol oynadı.

Bazı raporlar, tutuk başlayan Ukrayna işgali ve askerlerin moralinin kötü olması nedeniyle onun kenara atıldığını söylüyor.

Fakat Soldatov, "Putin her yolu ve taburu kontrol edemez ve bu rol Gerasimov'un" diyor ve ekliyor:

"Savunma Bakanı her ne kadar üniformalarını sevse de, askeri bir eğitimi yok ve profesyonellere güvenmek zorunda."

University College London'da Rusya uzmanı Profesör Ben Noble, "Nikolay Patruşev, Batı'nın yıllardır Rusya'yı almaya çalıştığını düşünen, en büyük şahindir" diyor.

Güvenlik Konseyi Sekreteri Patruşev, Rusya'nın ikinci şehri St. Petersburg'un hala Leningrad olarak bilindiği 1970'lerden beri Putin'le birlikte. Birlikte KGB'de çalıştığı Putin'e en sadık üç isimden biri.

Diğer ikisi ise Rusya Federal Güvenlik Servisi'nin başındaki Alexander Bortnikov ve Dış İstihbarat Şefi Sergey Narişkin. Putin'in "slovik" olarak bilinen görev adamları arasında bu üç isim en yakınındadır.

Çok az kişinin Putin üzerinde Patruşev kadar etkisi var. Patruşev, yalnızca komünist dönemde eski KGB'de onunla beraber çalışmadı, aynı zamanda 1999 yılında Putin'in yerine Rusya Federal Güvenlik Servisi'nin (FSB) başına geçti ve 2008 yılına kadar bu görevi sürdürdü.

Ukrayna'nın işgalinden üç gün önce Rusya Güvenlik Konseyi garip bir toplantı gerçekleştirdi. Patruşev, toplantıda, ABD'nin "somut hedefinin" Rusya'nın parçalanması olduğunu iddia etti.

Bu toplantı, Putin'in masanın arkasında dururken herkesin mahkemede ifade verircesine tek tek kürsüye yürüdüğü ve Ukrayna'daki Rusya destekli ayrılıkçıların bağımsızlığını tanıma konusundaki görüşlerini açıkladığı bir tiyatroydu.

Nikolay Patruşev testi geçti.

Ben Noble, "En büyük savaş çığırtkanlığını yapan o ve Putin'in onun daha da aşırı olan konumuna yöneldiğine dair bir his var" diyor.

Kremlin gözlemcileri, Putin'in FSB'den aldığı bilgilere diğer tüm kaynaklardan daha fazla güvendiğini söylüyor. Ve Alexander Bortnikov da onun en iç çemberinde yer alıyor.

Leningrad KGB'sinden bir başka eski yüz olan Bortnikov, 2008'de Nikolay Patruşev'in yerine FSB'nin liderliğini devraldı.

Her iki kişinin de Putin'e yakın olduğu biliniyor ancak Ben Noble'ın da belirttiği gibi, "Kararları kimin alıp verdiğini tam olarak söyleyemeyiz."

FSB'nin diğer kolluk kuvvetleri üzerinde önemli bir etkisi olduğu gibi kendi özel kuvvet ekipleri de var.

Andrey Soldatov, onun önemli biri olduğunu ama Rus lideri zorlamak ya da diğerleri gibi tavsiye vermek için orada olmadığına inanıyor.

Eski Leningrad hayaletleri üçlüsünü tamamlayan Sergey Narişkin, kariyerinin büyük bölümünde Putin'in yanındaydı.

O halde, güvenlik konseyi toplantısında varolan politikaya karşı konuştuğunda maruz kaldığı dikkate değer azarlamayı nasıl değerlendirmeliyiz?

Dış İstihbarat Şefi Sergey Narişkin, isyancı bölgelerin tanınması öncesi "Batılı ortaklara bir şans daha verilmesi" gerektiğini söyledi.

Durumla ilgili değerlendirme yapması istendiğinde bocaladı ve sözlerini yumuşattı ancak Putin ona "Tartıştığımız şey bu değil" dedi.

Bu açık oturum, Kremlin'in büyük bir televizyon izleyicisinin önünde rahatsızlığını açıkça göstermeye karar vermesi üzerine düzenlendi.

BBC'ye konuşan Ben Noble, "Bu şok ediciydi. İnanılmaz derecede soğukkanlı ve aklı başındaydı, bu yüzden insanlar burada neler olduğunu soracaktı" dedi.

İngiltere Kraliyet Birleşik Hizmetler Savunma ve Güvenlik Araştırmaları Enstitüsü'nden Mark Galeotti ise yaşananların zehirli atmosferinden etkilenmişti. Twitter'da yaptığı paylaşımda, "Bundan en zararlı çıkan gerçekten de Narişkin oldu. Putin, kendisini şaşırtması nedeniyle onun gözünü korkuttu. Kendisinin nasıl da bir dost olmadığını, bunun yerine patronun hizmetkarı olduğunu vurguladı" diye yazdı.

Ancak Andrey Soldatov, Rusya liderinin sadece anın tadını çıkardığını düşünüyor: "Putin, yakın çevresiyle oyun oynamayı seviyor, onu [Naryshkin] bir aptal gibi göstermeyi".

Sergey Narişkin, 1990'larda St. Petersburg'da, daha sonra da 2004'te Putin'in ofisinde yer alıp sonunda Meclis Başkanı olarak uzun yıllar Putin'in izindeydi. Aynı zamanda Rusya Tarih Kurumu'na da başkanlık ediyor. Soldatov'a göre Narişkin, Putin'e eylemleri için ideolojik temeller sağlamada çok önemli olduğunu kanıtladı.

Narişkin geçen yıl BBC Moskova Muhabiri Steve Rosenberg'in sorularını yanıtlamış; Rusya'nın muhalifleri zehirlediği, siber saldırılar düzenlediği, diğer ülkelerin seçimlerine müdahale ettiği iddialarını yalanlamıştı.

Sergey Lavrov 18 yıl boyunca Rusya'nın en üst düzey diplomatıydı. Karar verme konusunda büyük bir rolü olmadığı düşünülse de Rusya'nın tezlerini dünyada temsil etti.

71 yaşındaki siyasetçi, Putin'in geçmişten gelenlere büyük ölçüde güvendiğinin bir başka kanıtı.

O kurnaz bir operatör: Geçen ay İngiltere Dışişleri Bakanı Liz Truss'un Rusya coğrafyası hakkındaki bilgisiyle alay etmeye, bir yıl önce da Avrupa Birliği (AB) Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josep Borrell'i küçük düşürmeye çalıştı.

Ancak uzun süre Ukrayna ile ilgili herhangi bir şey yapmaktan kaçındı. Ukrayna konusunda daha fazla diplomatik görüşme yapılmasını savundu. Putin ise onu görmezden gelmeyi seçti.

BM İnsan Hakları Konseyi'nde video bağlantısı üzerinden Rusya'nın Ukrayna'yı işgalini savunmaya çalışırken, Konsey üyelerinin çoğunun onu dinlememeyi tercih etmesi umurunda değil.

Valentina Matviyenko, Rusya Parlamentosu'nun üst kanadı Federasyon Konseyi Rus askeri birliklerinin yurt dışında konuşlandırılmasını onayladığında, oylamayı denetleyerek işgalin önünü açtı.

Putin'in yakın çevresindeki ender kadın siyasetçilerden olan St. Petersburg kökenli Matviyenko, 2014'te Kırım'ın ilhak sürecinde de önemli rol oynamıştı.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in eski koruması olan Viktor Zolotov, 6 yıl önce kurulan kişisel muhafız ordusu olan Rosgvardia'yı yönetiyor.

Putin, sadakatinden emin olmak için kendi korumasını seçti. Zolotov muhafızların sayısını 400 bine çıkardı.

Vera Mironova, orijinal Rus planının işgali birkaç gün içinde tamamlamak olduğuna inanıyor. Dolayısıyla ordunun başarısız olduğu ortaya çıkınca Rusya'nın ulusal muhafızları liderliği devraldı.

Sorun şu ki, Zolotov'un askeri eğitimi yok. Ekibinde tank olmadığı için de saldırılara da açık.

Peki Putin başka kimleri dinliyor?

Başbakan Mihail Mişustin'in ekonomiyi kurtarmak gibi özendirici olmayan bir görevi var. Mişustin savaşta çok az söz sahibi.

Siyasi analist Yevgeny Minchenko'ya göre, Moskova Belediye Başkanı Sergey Sobyanin ve Rus petrol devi Rosneft'in başındaki Igor Sechin, Putin'e oldukça yakınlar.

Milyarder kardeşler Boris ve Arkady Rotenberg, Putin'in çocukluk arkadaşları ve onun uzun süredir güvendiği kişiler arasında. 2020'de Forbes dergisi onları "Rusya'nın en zengin ailesi" olarak nitelendirmişti.

BBC Rusça Servisi'nden Olga Ivshina ve Kateryina Khinkulova da bu habere katkıda bulundu.