Koronavirüsün 'Çin'de bir laboratuvarda üretildiği' iddiaları: Kim, ne dedi?

Yeni tip koronavirüsün (SARS-COV-2) ilk nerede ortaya çıktığı ve nasıl yayıldığı tartışması, salgın sürecinde ABD ve Çin'i karşı karşıya getirdi. Ancak Dünya Sağlık Örgütü'nden (WHO) yapılan son açıklamada, koronavirüs salgınının insana bulaştığı yerin tam olarak tespit edilmesinin bir sene sürebileceği belirtildi.

Beyaz Saray yetkilileri bir süredir yeni tip koronavirüsün Çin'in Vuhan kentindeki virüsler üzerine araştırmalar yapılan bir laboratuvardan kaynaklanmış olabileceğini öne sürüyordu. Çin ise bu iddiayı reddediyor.

Washington'dan Pekin'e yönelik suçlamalar ilk olarak ABD Başkanı Trump'ın yeni tip koronavirüsünü, "Çin virüsü" olarak tanımlamasıyla başladı.

Daha sonra ise Vuhan kentinde yer alan Viroloji Enstitüsü'nü hedef alan iddialar, ABD yönetiminin en üst düzey isimleri tarafından dile getirilmeye başladı.

Nisan ayında ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo'nun, virüsün dünyaya nasıl yayıldığı konusunda bir incelemenin başlatıldığını duyurması sonrası, Trump da düzenlediği bir basın toplantısında konuya değindi.

Başkan Trump, virüsün doğal yollarla yayılmış olabileceği teorilerine değinmeden, "Bir hata sonucu mu bu salgın kontrollerinden çıktı, yoksa bunu kasten mi yaptılar?" ifadesini kullandı.

Trump, "İlişkilerimiz çok iyi gidiyordu. Bir anda bu ortaya çıktı. Çok ciddi bir değişim bu. Çin'e kızmalı mıyız diye sorarsanız cevabım gayet gür bir sesle 'Evet' olurdu" dedi.

Bu açıklamaya cevaben, Viroloji Enstitüsü'ndeki P4 Laboratuvarı'nın başında olan Yuan Zhiming, devlet televizyonunda yer alan röportajında "Virüsün bizden yayılmış olması olasılığı yok" ifadesini kullandı.

Amerikan istihbaratı: İnsan eliyle üretilmemiş, genetiğiyle oynanmamış

Aynı dönemde CNN televizyonu konuyla ilgili istihbarat kaynaklarına dayanan haberinde, Amerikalı yetkililerin virüsün bir "biyolojik silah" olarak geliştirildiğine inanmadıklarını, ancak Covid-19'un buradan kazayla yayıldığı ya da burada çalışan bir kişinin hastalığı başkalarına da bulaştırmış olabileceği ihtimalini araştırdıklarını kaydetmişti.

Nisan ayının son gününe gelindiğinde, ABD Ulusal İstihbarat Direktörlüğü nadir görülen bir açıklama yaptı ve virüsün kökeni konusundaki farklı ihtimalleri hala değerlendirdiklerini ama Covid-19'un "insan eliyle üretilmiş ya da genetiğiyle oynanmış bir virüs olmadığını saptadıklarını" açıkladı.

Bu açıklamayla Amerikan istihbarat örgütleri ilk kez açık ve net bir şekilde virüsün bir biyolojik silah olduğu yolundaki - hem ABD hem de Çin'de dile getirilen - komplo teorilerini reddetmiş oldu.

Donald Trump aynı gün Beyaz Saray'daki basın toplantısı sırasında gelen "Virüsün kökeninin Vuhan Viroloji Enstitüsü olduğuna kuvvetle kanaat getirmenizi sağlayan bir kanıt gördünüz mü?" sorusunu, "Evet, gördüm. Dünya Sağlık Örgütü utanmalıdır çünkü Çin'in halkla ilişkiler ajansı gibi davranıyorlar" diye yanıtlamıştı.

Daha sonra bu iddiasını neye dayandırdığı sorusuna, "Size bunu söyleyemem. Söyleme iznim yok" diye cevap verdi.

Pekin yönetimine göre 'Beyaz Saray kendi sorunlarını örtbas etmeye çalışıyor'

Pekin yönetimi ise, virüsün laboratuvarda üretildiği iddialarını, Beyaz Saray yönetiminin, dikkatleri ülke içi sorunlardan başka yere çekmek için yaratıldığını söyleyerek defalarca reddetmişti.

Çinli bilim insanları virüsün büyük olasılıkla Vuhan'daki bir vahşi hayvan pazarından yayıldığını savunuyor.

Fakat istihbarat örgütlerinin açıklaması, virüsün Vuhan'da bulaşıcı hastalıkları araştıran bir laboratuvardan "yanlışlıkla" sızmış olabileceği tezini reddetmiş değil.

Bu senaryo özellikle ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo tarafından dile getirilmişti.

Çin'in bu laboratuvara yabancı uzmanların girip inceleme yapmasına izin vermesini isteyen Pompeo, ülkedeki diğer laboratuvarların güvenli olup olmadığını sorgulamıştı.

Pompeo önce "dev kanıtlar", sonra "Yanlış olabilir" dedi

İlerleyen günlerde Pompeo, katıldığı bir televizyon programında, koronavirüs salgınının Çin'de bir laboratuvardan yayıldığı iddiasını tekrarladı ve "Çıkış yeri konusunda çok büyük kanıt var" dedi.

ABC televizyonunda konuşan Pompeo, bu iddiasını hangi kanıtlara dayandırdığına açıklık getirmedi.

Bunun yerine Pompeo, Pekin'in standartları düşük laboratuvar işletmek konusunda kötü bir geçmişi olduğunu savundu ve "Çin laboratuvarı nedeniyle dünya ilk kez bir virüsle karşı karşıya kalmıyor" dedi.

Pompeo, virüsün "kaza ile mi, planlı olarak mı yayıldığına" ilişkin soruya ise, "Çin Komünist Partisi'nin işbirliğini reddetmesi nedeniyle yanıt verilemediğini" savundu.

Ancak Pompeo'nun iddialarındaki sertlik zaman içerisinde yumuşadı.

Önceleri bu iddiayı destekleyen "dev kanıtlar" gördüğünü söyleyen Pompeo, daha sonra bu söylemi yumuşatıp "önemli kanıtlar" gördüğünü anlattı.

Pompeo, 8 Mayıs Cuma gününe gelindiğindeyse iddialarından geri adım attı.

Katıldığı bir radyo söyleşisinde önce, "Laboratuvarın çevresinden geldiğine yönelik kanıtlar var ama bu yanlış olabilir" dedi.

ABD Dışişleri Bakanı daha sonra katıldığı bir başka radyo söyleşisinde ise, "ABD'nin virüsün bir laboratuvardan çıktığına dair kanıtlar gördüğünü, ancak durumun bu olmayabileceğini" belirtti.

Dünya Sağlık Örgütü ne diyor?

WHO'dan Cuma günü yapılan son açıklamada ise, virüsün halen yarasadan başka bir hayvana geçtiği ve sonrasında da insana bulaştığının değerlendirildiği ve kaynağın bulunmasının 1 yıl sürebileceği kaydedildi.

Cenevre'de düzenlenen basın toplantısında konuşan Dr. Peter Embarek, virüsün genel kabule uygun olarak Vuhan'dan yayılmış olabileceği gibi, "uzaklardan bir yerden" yayılmış olma ihtimalini de dile getirdi.

Embarek, virüsün kaynağının tam olarak tespit edilmesinin gelecekteki salgınların önüne geçilmesi açısından önemli olduğunu vurguladı.