İsrail, İran'a Hava Saldırısı Düzenledi

İsrail, geçtiğimiz günlerde Tahran'ın düzenlediği füze saldırısına karşı İran'a "hassas ve hedefli" diye tanımladığı hava saldırıları gerçekleştirdi.

İki ülke arasında aylardır devam eden karşılıklı saldırılar "topyekun" bir bölgesel savaş kaygılarını artırdı.

Ancak İran hava saldırılarında dört askerinin öldüğünü söylerken, ilk işaretler saldırıların korkulandan daha kısıtlı olduğunu gösteriyor.

İşte saldırı hakkında bildiklerimiz.

Saldırı nasıl düzenlendi?

Yerel saatle 02:15 civarında İran medyası başkent Tahran ve etrafında patlamalar olduğunu bildirdi.

Sosyal medyaya yüklenen ve BBC tarafından da doğrulanan vidolarda kentin üzerinde rokretler görürülken, bazı mahallelerde yaşayanlar şiddetli patlamalar duyulduğunu söyledi.

Kısa süre sonra İsrail Ordusu, İran'daki "askeri hedeflere" karyı "hassas" saldırıladr düzenlendiğini duyurdu.

Saldırıda savaş jetleri ve insansız hava araçları kullanıldı. Hedefler arasında İran'ın hava savunma sistemleriyle füze ve İHA üretim tesisleri de vardi.

İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu ve Savunma Bakanı Yoav Gallant, saldırıyı İsrail Ordusu'nun Tel Aviv'deki komuta ve kontrol merkezinden izledi.

Saldırı, üç saat içinde birkaç dalgada düzenlendi. Yerel saatle 06:30'dan kısa süre sonra İsrail Ordusu, saldırıların sona erdiğini duyurdu.

Beyaz Saray saldırıları "kendi ni savunma hakkının icrası" diye tanımladı. Üst düzey bir yönetim yetkilisi, AB'nin israil'i "hedefli ve oranlı" bir tepki vermeye teşvik ettiğini vurguladı.

Saldırıların boyutu nasıldı?

Saldırıların boyutu ve yol açtığı hasar bu aşamada net değil. İsrail Ordusu 20 hedefi vurduklarını ve bu hedefler arasında füze üretim sesisleri, yerden havaya füzeler ve diğer askeri tesisler olduğunu söylüyor.

İran Ordusu dört askerinin öldüğünü, ikisinin "füzelerle savaşırken" hayatını kaybettiğini belirtti.

İran makamları, Tahran, Huzistan ve İlam bölgelerinin hedef alındığını açıkladı. Ülkenin hava savunmasının "saldırılara başarıyla engel olduğunu", ancak "bazı alanların kısıtlı hasar aldığını" kaydetti.

BBC Doğrulama Servisi, Tahran'ın doğusundaki bir savunma bakanlığı, güneyinde de bir hava savunma üssünde hasar tespit etti.

Üst düzey bir ABD yönetimi yetkilisi, saldırıların İran'ın petrol ve nükleer tesislerine hasar vermediğini söyledi. ABD Başkanı Joe Biden İsrail'e bu hedeflerin vurulmaması çağrısı yapmıştı.

Suriye devlet medyası da ülkenin orta ve güney kesimlerindeki askeri tesislere saldırı düzenlendiğini duyururken, İsrail bu saldırıları teyit etmedi.

İsrail neden İran'a saldırdı?

İsrail, Orta Doğu genelinde İsrail'e düşman olan bir dizi grubun başlıca destekçisi. Bunlara, İsrail'in şu anda savaşta olduğu Hamas ve Hizbullah da dahil.

İran Nisan ayında İsrail'e ilk doğrudan saldırısını düzenleyip, 300 dolayında füze ve İHA göndermişti. Bu, İsrail'in Suriye'deki Büyükelçilik binasını vurup, bazı üst düzey İran Devrim Muhafızları (IRGC) komutanlarını öldürmesine missilemeydi.

İsrail buna, İran'ın İsfahan bölgesindeki bir füze savuinma sistemine "kısıtlı" bir saldırıyla yanıt verdi ve İran da bu saldırıya misillemede bulunmamayı tercih etti.

Daha sonra, Temmuz ayında İsrail Beyrut'taki hava saldırısında üst düzey bir Hizbullah komutanını öldürdü. Ertesi gün Hamas'ın siyasi lideri İsmail Haniye Tahran'daki bir patlamada öldü. Tahran israil'i suçlarken, İsrail herhangi bir yorumda bulunmadı.

Eylül sonunda İsrail Beyrut'ta Hizbullah lideri Hasan Nasrallah ve üst düzey İranlı yetkili General Abbas Nilfuruşan'ı öldürdü.

1 Ekim'de İran, Haniye, Nasrallah ve Nilfuruşan'ın ölümlerine İsrail'e 180 civarında balistik füze ateşleyerek yanıt verdi.

Bu son saldırı, İsrail'in bu saldırıya misillemesiydi.

Şimdi ne olabilir?

İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu'nun bürosu, ABD'li yayın kurumu Axios'un saldırılardan önce İsrail'in İran'a bir mesaj yollayıp, saldırılar konusunda çeşitli ayrıntılar verdiği ve Tahran'a misilleme yapmaması uyasında bulunduğu haberini reddetti.

Başbakanın Sözcüsü "İsrail, saldırıdan önce İran'a bilgi vermedi. Zamanlaması, hedefleri ve saldırının şiddeti hakkında bir şey söylenmedi" dedi.

Yine de, saldırının ilk işaretleri bazılarının korktuğu kadar şiddetli olmadığını gösteriyor.

İsrail Ordusu " Gazze Şeridi ve Lübnan'daki savaş hedeflerimize odaklanmış durumdayız. Daha geniş bir bölgesel tırmanma için bastırmaya devam eden İran" dedi.

Üst düzey bir ABD'li yetkili de "bu İran ve İsrail arasında doğrudan ateşin sonu olmalı" dedi.

İran Dışişleri Bakanlığı ise kendilerini savunma "hakları ve zorunlulukları olduğunu" belirtirken, saldırıları uluslararası hukukun ihlali olarak tanımladı.

Ancak Tahran ayrıca, "bölgesel barış ve güvenlik konusundaki sorumluluklarını" bildiğini vurguladı.

İran'daki durum ne?

İran devlet medyası tarafından gösterilen fotoğraflarda, ülkede yaşamın devam ettiği görülüyor. İnsanlar kalabalık caddelerde gezip, parklarda dolaşıyor ve sebze-meyve satılan pazarlar her zamanki gibi açık.

İran saldırının düzenlendiği saatlerde hava sahasını bir süre kapatmıştı, ancak birkaç saat sonra yeniden açtı. Öğleden sonra ticari uçuşlar yeniden havadaydı.

Ancak İran hükümetinin saldırının etkilerini önemiz göstermeye çalıştığına dair işaretler de var.

IRGC, saldırıya ait "görüntü ya da haberleri, İsrail bağlantılı ya da düşman" görülen herhangi bir haber kurumuna göndermenin bir suç olduğunu duyurdu. İran genelde Batı medyasını "düşman" görüyor.

İran medyası Tahran Başsavcılığı'nın adı açıklanmayan bir internet sitesine "ulusal güvenliğe karşı konuları haber yapmak" suçlamasından soruşturma başlattığını bildirdi.

Dünya nasıl tepki verdi?

ABD Ulusal Güvenlik Konseyi Sözcüsü Sean Savett İsrail'in misillemesinde "nüfusun yoğun olduğu yerlerden kaçınıldığını ve İran'ın İsrail'in en büyük nüfuslu kentini hedef almasının tersine, sadece askeri hedeflere odaklanıldığını" söyledi.

Ancak Savett, Washington'ın amacının "diplomasiyi hızlandırmak ve Orta Doğu bölgesindeki gerilimleri azaltmak olduğunu" belirtti.

İngiltere Başbakanı Keri Starmer da İsrail'in kendisini savunma hakkı olduğunu söyled ama tüm taraflara "itidal" ve İran'a karşılık vermeme çağrısı yaptı.

Suudi Arabistan saldırıyı kınadı ve "bölgedeki güvenlik ve istikrarı tehdit eden" herhangi bir hamleden kaçınılması uyarısında bulundu.

Mısır Dışişleri Bakanlığı da benzer bir açıklama yapıp, saldırılardan "büyük endişe duyulduğunu" bildirdi.

Hamas da saldırıları "İran'ın egemenliğinin açık bir ihlali, bölgenin ve halkların güvenliğini hedef alan bir gerilim olduğunu" belirtti.

Katkıda bulunan: Ghoncheh Habibiazad, BBC Monitoring