İsrail'in Doha Saldırısı: Gerilim Tırmanıyor

BBC'ye konuşan uzmanlar İsrail'in Katar'ın başkenti Doha'da Hamas liderlerini hedef alan saldırısının bölgedeki gerilimi tehlikeli bir tırmanışa sürükleyebileceği, Gazze'de ateşkes çabalarını rayından çıkarabileceği ve Ortadoğu'da ABD'nin ittifakları konusundaki varsayımları sarsabileceği uyarısını yapıyor.

İsrail, Doha'nın merkezinde Hamas'ın müzakere heyetinin bulunduğu yere yaptığı saldırının "nokta atışı" bir saldırı olduğunu söylüyor.

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu bu saldırının, önceki gün Kudüs'te meydana gelen ve altı kişinin ölümüyle sonuçlanan silahlı saldırıya, ve Hamas'ın 7 Ekim 2023'te İsrail'e yönelik saldırılardaki rolüne misilleme olduğunu söyledi.

Ancak uzmanlara göre "nokta atışı" tahmin yapılamayacak ya da kontrol altına alınamayacak bir şey var; o da İsrail'in Katar'daki bu eşi benzeri görülmemiş saldırısının geniş kapsamlı sonuçları.

Ateşkes umutları azaldı

Avrupa Dış İlişkiler Konseyi'nden (ECFR) Ortadoğu uzmanı Hugh Lovatt, Hamas'ın müzakere ekibinin hedef alınmasının Gazze'deki savaşı sona erdirmeye yönelik ABD destekli ateşkes görüşmelerine ağır bir darbe indirdiğini söylüyor.

Katar, Mısır ve ABD ile birlikte şu anda Hamas ve İsrail arasında bir rehine anlaşması ve Gazze Şeridi'nde ateşkes sağlanması için arabuluculuk yapıyor.

Lovatt, "Ateşkes görüşmeleri yaptığınız müzakerecileri öldürmek böyle bir anlaşmaya varma şansı açısından pek de iyiye işaret değil" diyor.

İsrail saldırısında Hamas'ın Gazze'deki lideri Halil el-Hayya'nın oğlu ve ofis müdürünün de aralarında bulunduğu altı Hamas üyesi öldürülürken, örgütün üst düzey yöneticileri saldırıdan kurtuldu.

Lovatt, "Çok basit bir şekilde ifade etmek gerekirse İsrail, ABD'nin desteklediği savaşı sona erdirme önerisini görüşmek üzere bir araya gelmiş olan Hamas müzakere ekibini havaya uçurdu" diye devam ediyor.

Hamas liderleri yıllardır Katar'da bulunmalarına rağmen, İsrail onları ilk kez Katar topraklarında hedef aldı.

Ancak Lovatt'a göre İsrail'in bu yöntemi [bölgede] daha önce görülmemiş bir şey değil:

"İsrail, geçen yılın başlarında da, ateşkes görüşmelerinin başlıca muhatabı olduğu dönemde İsmail Haniye'yi (Hamas'ın siyasi lideri) de öldürmüştü."

"Bu, kesinlikle olası bir ateşkesin önünü kesmekle ilgili. İsrail hükümeti ne derse desin, bir ateşkes anlaşmasıyla ilgilenmediği eylemlerinden açıkça anlaşılıyor."

Lovatt, bu gibi eylemlerin Hamas'ın iç dinamiklerini diplomasiyi daha da zorlaştıracak şekilde değiştirebileceğini öngörüyor.

"İsrail'in yaptığı açıkça... ılımlıları öldürmeye çalışarak onları daha da zayıflatmak ve aynı zamanda sertlik yanlılarının İsrail'in diplomasiden değil sadece şiddetten anladığı yönündeki argümanlarını güçlendirmek."

Gazze ötesindeki etkileri

İsrail daha önce Lübnan ve Suriye'deki Hamas liderlerini de hedef almıştı.

Ancak uzmanlara göre dünkü saldırının etkileri, Gazze'nin çok daha ötesine uzanacak.

İsrail'in, yaklaşık iki yıldır İsrail ile Hamas arasında arabuluculuk yapan ABD'nin yakın müttefiki Doha'yı bombalamasının yeni bir emsal oluşturduğunu söylüyorlar.

Lovatt, "Bu tabii ki İsrail'in bombaladığı ilk Arap başkenti değil, ancak ABD'nin yakın bir müttefikinin başkentini vurduğu ilk saldırı. Ve Katar Tahran değil, Beyrut değil. Burası çok büyük bir ABD hava kuvvetleri üssüne ev sahipliği yapıyor... ve Batı'da çok büyük yatırımları var" diyor.

Beyaz Saray Basın Sözcüsü Karoline Leavitt, İsrail saldırılarının ardından düzenlediği basın toplantısında, İsrail'in Trump yönetimini saldırı konusunda bilgilendirdiğini söyledi, ancak uyarının saldırıdan önce mi, saldırı başladıktan sonra mı yoksa saldırı devam ederken mi yapıldığı henüz netlik kazanmadı.

Leavitt ayrıca Başkan Trump'ın İsrail'in Doha saldırısına yönelik olarak "İsrail'in ya da Amerika'nın hedeflerine katkı sağlamadığını" söylediğini aktardı.

Ancak Trump'ın Hamas'ı ortadan kaldırmanın "değerli bir hedef" olduğuna inandığını da sözlerine ekledi.

Londra'daki Chatham House'un Ortadoğu ve Kuzey Afrika programı direktörü Dr. Sanam Vakil, saldırının Katar'ın güvenliğine zarar verdiğini ve Körfez ittifaklarının kırılganlığını ortaya koyduğunu savunuyor.

Dr. Vakil, "ABD hükümetinin Hamas liderliğinin vurulmasını desteklemiş olabileceği ihtimalinin, Katar'la ikili ilişkileri üzerinde etkileri olacağını düşünüyorum. ABD ile bağlarını koparmayacaklardır ancak bu ortamda kendilerini kesinlikle daha kırılgan hissediyorlardır" diyor.

Dr. Vakil saldırının, ittifaklar hakkında uzun süredir var olan varsayımları yıktığını belirtiyor:

"İttifaklarda ülkelerin birbirlerini vurmayacakları ya da birbirlerinin vurulmasını onaylamayacakları varsayılır."

"ABD'nin Katar'ın egemenliğini ihlal eden bir başka devleti desteklemesi... sadece Katar'ın kendisi için değil, Körfez genelinde dalga etkisi yaratacaktır."

İngiltere'deki Kraliyet Birleşik Hizmetler Enstitüsü'nden (RUSI) Dr. H.A. Hellyer de aynı fikirde.

Hellyer'e göre saldırı, Doha ve diğer bölgesel aktörlerin şunu merak etmesine neden olacak: "İsrail bu kadar cezasız hareket edebiliyorsa Amerikan güvenlik garantilerinin gerçek değeri ne?"

Dr. Vakil ayrıca, El Udeid hava üssüne ev sahipliği yapmasına ve İsrail ile Hamas arasındaki çatışmada arabulucu olmasına rağmen, Doha'nın Washington nezdinde sınırlı bir nüfuza sahip olduğunu vurguluyor:

"Katar güvenliği için ABD'ye çok bağımlı durumda. Bu durum Katar'ı 'rehine' durumuna sokuyor ve etkisinin sınırlarını gözler önüne seriyor".

Onlarca yıldır yaygın kanı, Katar'ın diplomasiye açtığı alanı korumak için İsrail'in buradaki Hamas yetkililerini hedef almaktan kaçınacağı yönündeydi.

Ancak Dr. Vakil'e göre İsrail artık bu duruşu, askeri ve siyasi fırsat olarak gördüğü şeylere yönelmek için terk etti.

"İstihbarat ve askeri kapasite ortada. Ve tabii ki siyasi olarak da bunu yapmak için önemli bir zaman gibi görünüyor... Hamas'ı ve aynı zamanda Ortadoğu'daki İran destekli grupları da [elinden geldiğince] ortadan kaldırmak olan hedeflerine ulaşmak için doğru bir zaman gibi görüyor."

Trump'ın İsrail'in Katar'ı vurmasına yeşil ışık yakıp yakmadığı tartışıladursun Dr. Vakil, Trump'ın Beyaz Saray basın sözcüsü tarafından aktarılan sözlerinin, onun bu saldırıyı sadece diplomasinin başarısızlığı olarak değil, daha geniş bir stratejinin parçası olarak çerçevelediği görüşünde.

Dr. Vakil, "Anlaşma süreci sadece müzakere masasında gerçekleşmez. İnsanları müzakere masasına çekmek veya pozisyonlarını değiştirmek için yaptığınız şeyler de bunun bir parçasıdır. Ve açıkça görülüyor ki Trump, ABD'nin yararına etki yaratmak için başka yöntemler de kullanıyor" diyor.

Bölgesel sonuçları

Hem Dr Vakil hem de Lovatt, son saldırının bölgesel sonuçlarının çok derin olabileceği uyarısını yapıyor.

Lovatt, "Arap yetkililer, İsrail'in artık sadece aşırı saldırgan olmakla kalmayıp, aynı zamanda giderek istikrarsızlaştırıcı bir şekilde hareket etmesinden, ve ABD ile Avrupa'nın bunu engellemek için çok fazla bir şey yapmamasından giderek daha da çok endişe duyuyorlar" diyor.

Dr. Vakil de, "Artık yeni bir dünyada, yeni bir coğrafyada, yeni kurallar içindeyiz. Önceki varsayımların hepsi paramparça oluyor ve yıkılıyor" diye ekliyor.

Her iki uzmana göre bu kaygı bölgesel güçleri kendi askeri kapasitelerini güçlendirmeye itebilir.

Lovatt, "Bu onların İsrail'e saldıracağı anlamına gelmez, ama... kendilerini savunabilecek kapasiteye sahip olmak isteyeceklerdir" diyor.

Sonuç olarak iki uzman da Salı günü yaşanan dramatik olayların yol açacağı zararların çok geniş kapsamlı olacağını vurguluyor.

Lovatt sözlerini şöyle noktalıyor: "Yaşananların en büyük mağdurlarından biri sadece İsrailliler, Filistinliler ya da bölge değil, aynı zamanda Batı'nın güvenilirliği olacaktır."