Irkçılık karşıtları ABD'de köleciliğin sonunu simgeleyen Juneteenth'i kutlamaya hazırlanıyor

ABD'de iki yüz yıllık köleciliğin resmen son buluşunun kutlandığı gün olan Juneteenth ya da 19 Haziran, bu yıl ırkçılık karşıtı gösteriler ve farkındalığın yükseldiği bir döneme rastladı.

İngilizce'de 19 ve Haziran kelimelerinin birleşmesiyle Juneteenth diye anılmaya başlanan bu gün 1866'dan bu yana kutlanıyor ve ABD'de siyahların hak ve özgürlüklerini savunan hareketler çok uzun zamandır, eyaletlerin çoğunda kutlanan olan bu günün ulusal tatil ilan edilmesi için uğraş veriyor. Ama bu henüz gerçekleşmiş değil.

Bu yıl Juneteenth kutlamaları hem George Floyd'un beyaz bir polis memuru tarafından gözaltına alınırken öldürülmesi sonrasında canlanan ırkçılık karşıtı hareketlenme hem de Başkan Trump'ın tartışmalı bazı kararları nedeniyle daha büyük bir önem kazandı.

Juneteenth nedir?

19 Haziran 1865 ABD'de köleciliğin nihayet son bulduğu gün olarak kabul ediliyor. Aynı zamanda Kurtuluş Günü ya da Özgürlük Günü adlarıyla da anılıyor.

Başkan Abraham Lincoln aslında ülkede bütün kölelerin özgürleştirildiğini ilan ettiği Özgürlük Bildirgesi'ni iki yıl önce yayınlamıştı. Ama bunun bütün Amerikalıların gerçekliği haline gelebilmesi için iç savaşın son bulmasını beklemek gerekti.

Kuzeydeki Federal Birlik karşısında Konfederasyon güçlerini oluşturan köleci 11 eyaletten biri olan Teksas, aynı zamanda iç savaşın sonunda son teslim olan ve köleleştirilen Afrikalı Amerikalıların özgürlüklerine kavuştuğu son eyaletti.

Federal güçlerin komutanı General Gordon Granger Teksas'ın Galveston kentinde 19 Haziran 1865'de bütün kölelerin özgürleştirildiğini ilan eden ünlü "Üçüncü Emir i okuduğunda iç savaş bitmiş ve Başkan Lincoln bir tiyatroda Konfederasyoncu bir suikastçi tarafından öldürülmüştü.

Juneteenth neden ulusal tatil değil?

Şu anda ABD'nin 50 eyaletinden 46'sı ve özel statülü başkent Washington DC 19 Haziran'ı resmen kutluyor. Fakat bu tarih hak ve özgürlük kampanyalarının bütün girişimlerine rağmen henüz ulusal tatil ilan edilmiş değil.

Son bir kaç gündür aralarında Apple, Nike ve Twitter'ın da bulunduğu bir çok ABD merkezli şirket Juneteenth'i ücretli bir tatil günü ilan ettiğini açıkladı.

Amerikan futbolunu düzenleyen kurum olan Ulusal Futbol Ligi NFL de benzer bir karar aldı. NFL yıllardır, Amerikan milli marşı sırasında diz çökerek Siyahların Hayatı Değerlidir hareketine destek veren eski San Francisco 49lar oyuncusu Colin Kaepernick'i cezalandırdığı için eleştiriliyor.

New York Times muhabiri ve ABD'de kölecilik tarihini anlatan ödüllü bir dizinin yazarı Nikola Hannah-Jones da 19 Haziran'ın ulusal tatil ilan edilmesi çağrılarını destekliyor.

Hanna Jones 11 Haziran günü attığı tweette "ABD'nin kurucu ideallerimiz olan özgürlük ve hürriyetin tam zıddı olan bir kurumun yasaklanmasını simgeleyen bir Özgürlük Günü olmaması, hala ne yaptığımızı, kim olduğumuzu kabul edemediğimizi, üzerini örtmeyi sürdürdüğümüzü ortaya koyuyor. Juneteenth ulusal bir gün olmalıdır" dedi.

Trump Juneteenth tartışmasını nasıl alevlendirdi?

11 Haziran günü, ABD'nin bir çok büyük kentinde ırkçılık karşıtı gösterilere katılanlar sokakları doldurmuşken, Başkan Trump Mart ayında ara verdiği seçim kampanyasını 19 Haziran günü Tulsa'da bir miting düzenleyerek yeniden başlatacağını açıkladı.

Miting için seçilen gün kadar tercih edilen yer de büyük öfke yarattı.

Tulsa 1921 yılında ABD tarihinde siyahlara yönelik en büyük katliamlarından birinin yaşandığı yerdi.

1921'in 1 Haziran günü bir beyaz güruhu kentteki hali vakti yerinde siyahların yaşadığı Greenwood mahallesini tamamen yakıp yıkmış ve tahminen 300 kişiyi öldürmüştü. Öldürülenler toplu mezarlara atılmış hayatta kalanlar onlarca yıl yaşananların dehşetini unutamamıştı.

Trump tepkilere yol açan ilk açıklamasından iki gün sonra fikrini değiştirip mitingi 20 Haziran'a aldı. 19 Haziran'ı bilerek seçmediğini, bu tatile saygı gereği mitingini ileri aldığını söyledi.

Fakat miting bir gün sonra da olsa yine Trump'ın 2016'da oyların yüzde 65'den fazlasını aldığı Oklahoma eyaletinin en büyük kentlerinden Tulsa'da yapılacak.

Juneteenth Siyahların Hayatı Değerlidir hareketi için ne ifade ediyor?

Hareket son yıllarda bu tarihle ilgili farkındalığı artırmak amacıyla ulusal düzeyde çaba gösteriyor.

Bu kapsamda Black-ish (Siyah-ça) adlı bir komedi dizisine Juneteenth konulu bir bölüm eklendi. İlk kez 2017 yılı Ekim ayında gösterilen bu bölüm bu yıl yeniden yayına konularak bir kez daha 19 Haziran'ın ulusal gün ilan edilmesi istendi.

Halen devam eden ırkçılığı protesto gösterileriyle artan farkındalık da bu yıl Juneteenth'e yeni bir anlam kazandırdı.

Bu akşamdan başlayarak hafta sonu boyunda ABD'nin dört bir yanında 19 Haziran etkinlikleri yapılacak.

ABD hükümeti hiç kölecilik konusunda özür diledi mi?

Demokrat Başkan Bill Clinton 1998 yılında Afrika'ya bir ziyareti sırasında köle ticareti konusunda özür dilemişti.

Bundan 10 yıl sonra Amerikan Kongresi'nin Temsilciler Meclisi, kölecilik ve sonrasında onlarca yıl devam eden ırk ayrımcı yasaları da kapsayan bir özür yayınladı.

Bunu bir yıl sonra benzer bir özür yayınlayan Senato izledi.

Fakat çokları bu özürlerin yeterli olmadığını düşünüyor. Amerika'da kölelerin torunlarına tazminat verilmesini talep edenler de var fakat bu toplumu kutuplaştıran bir öneri. Geçen yıl yapılan bir anket siyah Amerikalıların yüzde 74'ünün bu öneriyi desteklediğini, buna karşılık beyazların yüzde 85'inin karşı olduğunu ortaya koydu.