İran'ın F-35 İddiası ve İsrail'in Yanıtı

İran medyası ve bazı yetkililer son günlerde " İsrail Hava Kuvvetleri'ne ait çok sayıda F-35 savaş uçağının hedef alındığını" bildirdi. Bu haberler İsrail ile 12 gün süren savaş sırasında başladı ve günümüze dek devam etti.

İsrail ise haberleri yalanlayarak tüm uçakların ve pilotlarının güvenli bir şekilde üslerine döndüklerini açıkladı.

Batı'nın en gelişmiş savaş uçakları olarak bilinen bu modelin hedef alındığına dair bazı İran kaynaklı haberlerde "Varamin, Tebriz ve Kirmanşah yakınlarında düştükleri" iddia edilmiş ve hatta "acil durum koltuğuyla uçağından atlayan İsrailli bir kadın pilotun ele geçirildiği" söylenmişti.

İsrail Dışişleri Bakanlığı'nın Farsça paylaşımlarda bulunan X hesabında, İran devlet televizyonunun bu iddiaları dile getirdiği ve "usta işi" diye tanımladığı video paylaşılıp, iddialarla dalga geçildi. Paylaşımda "Peki neden ele geçirdiğiniz pilotlarımızın görüntülerini yayımlamadınız? Çok endişeliyiz" deniliyordu.

Bir televizyon söyleşisinde sunucu "düşürülen uçağın neden fotoğrafı ya da görüntüsünün yayınlanmadığını" sorduğunda, konuk bunu askeri ve güvenlik kaygılarına bağlamış ve doğrudan bir yanıt vermeyi reddetmişti.

İran'ın F-35'leri tespit ve imha kabiliyeti var mı?

İranlı yetkililerin İsrail F-35'lerinin düşürüldüğü iddiası uluslararası medyadan ve savunma uzmanlarından pek ilgi görmedi. İngiltere'deki Kraliyet Birleşik Hizmetler Enstitüsü'nün (RUSI) askeri havacılık ve teknoloji uzmanı Justin Bronk, BBC'ye yaptığı açıklamada, İran'ın bilinen askeri kabiliyetleri dikkate alındığında, bu tür iddiaların pek inanılır olmadığını söylüyor.

Bronk, İran'ın mevcut hava savunma sistemlerine değinip, durumu şöyle açıkladı;

"İran, F-35'leri ve diğer hayalet uçakları tespit etme ihtimalini artırmak için Rus yapımı Nebo-M gibi bazı radar sistemlerini devreye soktu. Fakat bu sistemin F-35 gibi radarlardan kaçabilen jetlerle bırakın çatışmaya girmek, etkin bir şekilde izlemek için bile gereken teknik kapasitesi yok. Çatışmanın daha başında İran'ın çok sayıda uzun menzilli füze sistemi ve radar tesislerinin hızla yok edilmiş olması dikkate alındığında bu durum daha da netleşiyor."

İran son yıllarda ülke içinde üretilen çeşitli karadan havaya füze sistemini gösterdi. Fakat askeri araştırma enstitüleri etkinliklerini sorguluyor ve bunlara İran'ın askeri kapasitesi hakkında kapsamlı bir rapor hazırlayan ABD Savunma Bakanlığı İstihbarat Kurumu da dahil.

Raporda şu ifadeler vardı;

"İran Bavar-373 ve diğer ülke içinde üretilen platformlar gibi hava savunma sistemleri geliştirme ve kullanımı konusunda ilerlemeler kaydetse de, bu sistemlerin kayda değer kısıtlılıkları var.

Genel performansları ileri Batılı ya da Rus sistemlerden aşağı , özellikle de hedef izleme, angaje olma ve entegrasyon kapasiteleri anlamında.

Genel olarak İran'ın modern bir avcı jetine karşı hava savunması, geçilmez ya da yüksek derecede etkin olmaktan çok bir caydırıcı olarak değerlendirilebilir."

F-35'lerin düşürüldüğüne dair herhangi bir kanıt var mı?

Teknik ve askeri değerlendirmelerin ötesinde, İran'ın iddiasını doğrulamasının en inanılır yolu, gövdedeki görünür bir seri numarasının da yer aldığı bir enkaz görüntüsü yayınlamak olurdu. Ancak şu ana dek hiç böyle bir kanıt ortaya konmadı. Bunun yerine, farklı uçak enkazlarının fotoğrafları kullanılarak, yapay zekayla üretilmiş fotoğraflar ya da Ukrayna'da düşürülen Rus jetlerine ait fotoğraflar dolaşıma sokuldu. Bunların hiç biri bağımsız medya ya da güvenilir askeri uzmanlarca kanıt olarak görülmedi.

Mesele İsrail'e ait düşürülen insansız hava araçlarına geldiğinde tutum birden değişiyor. İran medyası, çatışmalar sırasında düşürüldüğü belirtilen iki İsrail SİHA'sının net görüntülerini yayımlamıştı. İsrail de bu araçların düşürüldüğünü teyit etti. İran medyası 17 İsrail SİHA'sı düşürüldüğünü iddia ederken, bu iddiaların çoğuyla ilgili inanılır görsel malzeme yayımlanmadı.

İsrailli pilotların yakalandığına dair işaret var mı?

İranlı yetkililerin ve medyasının bir ya da daha fazla İsrailli pilotun ele geçirildiği iddialarında ise esir alınanların herhangi bir görüntüsü yayımlanmadı. Pilotların kimliklerine dair de herhangi bir şey söylenmedi.

İsrail'in Hamas ve Hizbullah ile girdiği çatışmaların tarihi ve esir alınan askerlerle ilgili geçmiş deneyimleri, İsrail toplumunun bu tür vakalar çok duyarlı olduğunu ve bir esir asker haberini gizlemenin neredeyse imkansız olduğunu gösteriyor.

Örneğin 2006'da İsrail askerleri Eldad Regev ve Ehud Goldwasser'in Hizbullah tarafından kaçırılması, aynı yılki İsrail-Hizbullah savaşını tetikledi. Yine 2006'da Gilad Şalit'in Hamas tarafından kaçırılması büyük bir çatışmaya ve İsrail içinde siyasi bir krize yol açmıştı.

İsrail medyası sürekli askeri personelin kaçırılması olaylarını özgürce haber yaptı. Dahası ülkedeki muhalif gruplar Başbakan Netanyahu hükümetin, özellikle son iki yıldır askeri kayıplar ve stratejik kararları nedeniyle yükleniyor.

Buna karşın şu ana dek herhangi bir İsrailli yayın organı İsrail jetlerinin düşürülmesi ya da İsrailli bir pilotun kaçırılmasına dair haber yapmadı. İran'dan gelen bu yöndeki haberlerse İsrail'de "devlet propagandası" denilerek dikkate alınmadı.

F-35'in özellikleri ne?

İsrail'in elinde tam olarak kaç F-35 olduğu gizli bilgi ama medyadaki haberlere ve İsrailli yetkililerin açıklamalarına bakılırsa, envanterlerinde 40 dolayında F-35, 75 dolayında F-15 ve 190'dan fazla F-16 yer alıyor. Bu uçakların kaçının faal olduğu konusunda ise herhangi bir bilgi yok.

İsrail Hava Kuvvetleri'nin İran'daki hava saldırıları fotoğraflarında ağır güdümlü bombalarla yüklü F-15 ve F-16 jetleri görülüyor. F-35'lerin de İran'a girdiğine dair haberler de var.

Ancak İran medyasının ve yetkililerinin özellikle bu jetin üzerinde durmasının nedeni, uçağın kendine has özellikleri ve medyada birçok kez yer almasıydı.

F-35 beşinci nesil avcı uçaklarında küresel bir ölçüt olarak kabul ediliyor. Gövde tasarımı ve yapımında kullanılan malzeme, düşman radarlarına karşı neredeyse görünmez hale getiriyor. Fakat uçağın tek özelliği bu değil.

F-35'in tasarım felsefesi, daha önceki tüm avcı uçakları kuşaklarından müstesna kılan üç prensip üzerine kurulu;

Gizlilik:

Gövdenin şekli, üretimde kullanılan malzeme ve içerideki sistemler F-35'i radarlar karşısında büyük ölçüde görünmek kılıyor. Bu jet, düşman radarında bir kuş gibi görebilir ya da hiç görünmeyebilir.

İleri sensörler:

Kulağa abartılı gelebilir ama bazı haberlerde F-35'ler uçan süper bilgisayar diye tanımlandı. Gelişmiş radarları ve sensörleri pilota 360 derecelik bir görüş sağlıyor ve pilot kaskını kullanarak atış yapabiliyor. F-35 havadayken operasyonun başka kısımları için yaşamsal olabilecek büyük miktarlarda veri de topluyor.

Jet topladığı bilgiyi aynı anda komuta merkezi ve operasyon gruplarıyla güvenli bir ağ üzerinden paylaşıyor. Bu, askeri teknolojide devrim niteliğinde bir özellik olarak değerlendiriliyor.

Gizlilik ve istihbarat toplamaya odaklanılması nedeniyle 15 kilometre irtifada ve saatte en çok 1900 kilometre hızla uçan F-35 en yüksekten ya da en hızlı uçan uçaklar arasında değil.

F-35'ler İsrail için neden önemli?

10'dan fazla ülkenin envanterinde F-35 var ama uçağın İsrail versiyonu F-35I "Adir" müstesna bir model.

İsrail, F-35 projesinde ABD'nin uçağa kapsamlı ve lokalize değişiklikler yapma ve böylece jeti belirli stratejik ihtiyaçlarına göre tasarlama izni verdiği tek ortak ülke. Değişiklikler uçağın elektronik çekirdeğinde ve silah kabiliyetlerinde yapılıyor.

İsrail Hava Kuvvetleri'nde F-35'lere özel bir statü verense ülkenin uzun süredir izlediği önleyici saldırı doktrini. İsrail onlarca yıldır tehditleri daha oluşmadan etkisiz hale getirmeye çalıştı. Diğer ülkelerin radar sistemlerince fark edilmeden, gizli saldırılar düzenleme kabiliyeti, bu doktrinin uygulanmasında belirleyici bir unsur.

Tabii ki dünyanın en gelişmiş jetini satın almak ve donatmanın bedeli yüksek. Her bir uçağın fiyatının 100 milyon doların çok üzerinde olduğu söyleniyor.

Bu nedenle uzmanlar, İran İslam Cumhuriyetinin F-35'lere odaklanmasının nedeninin, sadece İsrail'in bölgede havadaki üstünlüğünün altını oymak değil, ülkenin önleyici saldırı doktrinine doğrudan meydan okumak da olabileceğine inanıyor.

Çin'in F-35'lere karşı etkin hava savunma sistemleri var mı?

Sosyal medyada son dönemde dolaşan teyit edilmemiş iddialardan biri de İran'ın Çin'den çağdaş hava savunma sistemleri alma girişimi, hatta bu girişimde başarılı olması. Çin'in en gelişmiş uzun menzilli sistemi, Rus S-300'lere benzer bir şekilde çalışan HQ-9'lar.

Düşünce kuruluşu RUSI'den hava gücü ve teknoloji araştırmacısı Justin Bronk böyle sistemler satılmış olsa bile, kurmanın yıllar alacağını ve İsrail'in büyük ihtimalle böyle bir sistemin konuşlandırılmasını önleyeceğini söylüyor.

Yani, teorik açıdan mümkün olsa bile İran'ın F-35'lere karşı koyabilecek Çin destekli etkin bir savunma sistemi kurması kısa vadede ve kolayca başarılabilir bir hedef değil?

Çin modern hayalet jetler yaptı mı?

Son günlerde teyit edilmemiş haberlere göre İran gelişmiş Çin avcı uçakları almakla da ilgileniyor. Çin son yıllarda birkaç çağdaş savaş uçağı geliştirdi.

Özellikle J-16 ve J-10C modellerinin Çin'in F-15 ve F-16'lara verdiği yanıt olduğu değerlendiriliyor. Her ikisi de Rus tasarımlarının güncellenmiş versiyonları. Fakat her ikisi de gerçek bir çatışma ortamında denenmedi.

Çin ayrıca J-20 modelini geliştirdi ve ABD'nin F-bir dereceye kadar ABD'nin F-22 uçaklarına ve bir dereceye kadar da F-35'lere yanıtı olarak görüldü. Bu model hala geliştirme ve deneme aşamalarında.