İran, Avrupa ile Nükleer Görüşmelere Başlıyor

İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi, ülkesinin Almanya, Fransa ve İngiltere ile nükleer görüşmeler yapacağını açıkladı.

21 Temmuz'da yaptığı açıklamada Arakçi, görüşmelerin zamanı ve yeriyle ilgili ayrıntılar "üzerinde çalışıldığını" söyledi.

Ancak ülkenin resmi haber ajansı IRNA, bundan kısa bir süre önce, İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü İsmail Bekayi'nin, görüşmelerin 25 Temmuz Cuma günü İstanbul'da düzenlenmesinin planlandığını söylediğini aktardı.

Buna göre Bekayi, müzakerelerin dışişleri bakan yardımcıları düzeyinde olacağını belirtti.

Alman bir diplomatik kaynak da Pazar günü AFP haber ajansına yaptığı açıklamada, Avrupa ülkelerinin İran ile bu hafta yapılacak yeni bir nükleer görüşme planladığını söyledi.

İran Dışişleri Bakanı Arakçi müzakerelerle ilgili açıklamasında, "Avrupalıların İran'ın pozisyonu hakkında bilgilendirilmesi ve İran'ın savaştan sonra hakkını arama konusunda kesinlikle daha güçlü olduğu gerçeğinin bilinmesi gerekiyor" diye ekledi.

Tetik mekanizmasının etkinleştirilmesi 'geçersiz ve gayrimeşrudur'

İran, 2015'te imzalanan nükleer anlaşmayla kaldırılan Birleşmiş Milletler (BM) yaptırımlarının geri getirilmesini sağlayabilecek "tetik mekanizması (snapback)" adı verilen maddenin, Avrupa ülkeleri tarafından işletilmesinden endişe ediyor.

Abbas Arakçi, Pazar günü BM Genel Sekreteri Antonio Guterres ve Güvenlik Konseyi'ne gönderdiği bir mektupta, üç Avrupa ülkesinin tetik mekanizmasını etkinleştirme girişiminin "geçersiz ve gayrimeşru" olduğunu iddia etti.

İsrail'in İran'la 12 günlük savaşı sırasında Avrupa ülkelerinin tutumuna atıfta bulunan Arakçi, bu üç ülkenin "kendilerinin de uymadığı bir kararı kötüye kullanarak BM Güvenlik Konseyi'nin güvenilirliğini zedelemelerine izin verilmemesi gerektiğini" söyledi.

Fransa, İngiltere ve Almanya, Avrupa Birliği Dış Politika Yüksek Temsilcisi ile birlikte, İran'ı, Ağustos ayı sonuna kadar somut bir adım atılmazsa tetik mekanizmasını etkinleştirecekleri konusunda uyarmıştı.

Üç ülke, İran ve İsrail arasında karşılıklı hava saldırılarının ardından ilk kez iki gün önce Arakçi ile görüşerek Tahran'ı nükleer görüşmeleri derhal yeniden başlatmaya çağırmıştı.

İranlı bakan görüşmenin ardından sosyal medya hesabı X'ten yaptığı açıklamada, "yeni bir müzakere turunun ancak karşı taraf, karşılıklı çıkarlara dayalı adil ve dengeli bir nükleer anlaşmaya varmaya hazır olduğunda mümkün olduğunu" vurguladığını belirtti.

Arakçi ayrıca, Avrupa Birliği ve üç Avrupa ülkesinin bir rol oynamak istiyorlarsa, "modası geçmiş tehdit politikalarından vazgeçmeleri gerektiğini" de belirtti.

Tetik mekanizması ne anlama geliyor?

İran ile BM Güvenlik Konseyinin 5 daimi üyesi ve Almanya arasında 2015'te yaptırımların kaldırılması karşılığında İran'ın nükleer faaliyetlerinin sınırlandırıldığı bir anlaşma imzalanmıştı.

Bu anlaşma kapsamında öngörülen uyuşmazlık çözüm mekanizmasında, BM Güvenlik Konseyi daimi üyelerinin İran'ın taahhütlerini yerine getirmemesi durumunda, askıya alınan yaptırımları yeniden yürürlüğe koymaları mümkün.

Buna göre, tetik mekanizması etkinleştirildikten sonra Güvenlik Konseyi daimi üyelerinden hiçbiri, İran'a yaptırımların geri getirilmesini engelleyecek bir karar taslağını veto edemiyor.

Bir ülke veto hakkını kullanırsa, yaptırımların askıya alınmasının devamını fiilen veto etmiş oluyor; bu da İran'a karşı tüm Güvenlik Konseyi kararlarının derhal geri dönmesi anlamına geliyor.

Tetik mekanizması 18 Ekim 2025'te sona eriyor.

İsrail-İran savaşından önce Tahran ve Washington arasında Umman'ın arabuluculuğunda beş tur nükleer görüşme gerçekleştirmişti ancak bir anlaşmaya varılamamıştı.