İngiltere'nin Ortadoğu'daki Rolü

"2003 yılı tekerrür mü ediyor?" diye merak edenler olabilir.

İngiltere, 2003 yılında, ABD ile birlikte Irak'a yönelik son derece tartışmalı bir askeri harekata katılmıştı. Amaç, Irak'ı "kitle imha silahlarından" arındırmaktı. O silahların ise aslında yıllar önce tamamen yok edildiği ortaya çıkmıştı.

Bugün Ortadoğu'daki gelişmeler ışığında, ABD'nin en yakın ama daha küçük ortağı olan İngiltere'nin bu durumdan bir şekilde etkileneceği neredeyse kesin. Eğer Donald Trump, İsrail'in İran'ın nükleer programını ortadan kaldırmasına yardımcı olmak amacıyla Amerikan kuvvetlerini harekete geçirmeye karar verirse, İngiltere'ye ne gibi bir rol biçilecek?

Her şeyden önce şunu belirtmek gerek: Bu İsrail-İran çatışmasında İngiltere, olayların merkezinde yer alan bir aktör değil.

İngiltere, G7 ülkeleriyle birlikte tansiyonun düşürülmesi çağrısında bulundu. Ancak İsrail'in bu çağrılara kulak asması pek olası değil.

Bunun yalnızca diplomatik nedenleri yok. Son dönemde İngiltere ile İsrail arasındaki ilişkiler, Batılı ülkelerle birlikte iki İsrailli bakanın Batı Şeria'da Filistinlilere yönelik şiddeti teşvik ettikleri gerekçesiyle yaptırımlara tabi tutulması nedeniyle bozulmuş durumda.

Ama mesele sadece bu değil.

İsrail, İran'ın tartışmalı nükleer programına yönelik askeri adımı atmak için artık zamanın geldiğine karar vermiş görünüyor. Artık müzakere döneminin sona erdiğine inanıyor.

Hatta iddialara göre İsrail, İran'a yönelik saldırısı hakkında İngiltere'yi önceden bilgilendirmemiş. Bunun nedeni olarak ise İngiltere'yi "güvenilir bir ortak" olarak görmemesi gösteriliyor.

Yine de İngiltere'nin diplomatik alanda oynayabileceği bir rol var.

Özellikle de 2015 yılında imzalanan ve İran'ın nükleer tesislerine yönelik sıkı BM denetimlerini öngören, karşılığında yaptırımların hafifletildiği JCPOA (Ortak Kapsamlı Eylem Planı) nükleer anlaşmasının hazırlanmasında rol oynayan Avrupa ülkeleriyle birlikte.

Perşembe günü İngiltere Dışişleri Bakanı David Lammy, Washington'da ABD'li mevkidaşıyla görüştü. Cuma günü ise İngiltere, Fransa ve Almanya ile birlikte İran'la Cenevre'de yapılacak görüşmelere katılacak.

İngiltere'nin ayrıca Ortadoğu ve Hint Okyanusu'nda çeşitli askeri ve stratejik varlıkları bulunuyor.

Bunların nasıl devreye girebileceğine bakalım:

Diego Garcia

Hint Okyanusu'ndaki bu küçücük, tropikal ada üssü, İngiltere ve ABD tarafından ortak işletiliyor. Şu anda ada, yakınındaki Mauritius'tan kiralanmış durumda. Ancak bu küçüklüğüne rağmen askeri önemi son derece büyük.

İran'a 3 bin 700 kilometre mesafede olan Diego Garcia, ABD Hava Kuvvetleri'ne ait B2 Spirit ağır bombardıman uçakları için olası bir harekat üssü niteliğinde.

Bu uçaklar, dünyanın başka hiçbir uçağının taşıyamadığı taşıyabiliyor. Bu 13,6 tonluk devasa bomba bazen "sığınak delici" olarak tanımlanıyor ama bu tanım eksik kalıyor.

Emekli ABD'li General Petraeus bu hafta yaptığı bir açıklamada bu bombayı "dağ delici" olarak nitelendirdi.

Bu bomba, İran'ın yerin derinliklerine inşa edilmiş tartışmalı nüfuz edebilecek tek silah olarak görülüyor.

ABD, Diego Garcia'yı kullanmak isterse İngiltere'nin onayını almak zorunda.

İngiltere Başsavcısı Richard Hermer'in hükümete verdiği hukuki görüşe göre, İngiltere'nin bu tür bir operasyonda yer alabilmesi için katılımının tamamen savunma amaçlı olması gerekiyor.

B2 bombardıman uçaklarının menzili yaklaşık 11 bin kilometre. Bu, Missouri'deki hava üssünden İran'a kadar olan mesafeyi kapsıyor. Havadaki yakıt ikmaliyle ABD, isterse Diego Garcia'yı kullanmadan da İran'daki hedefleri vurabilir.

Kıbrıs

İngiltere'nin Akdeniz'deki en önemli askeri varlıklarından biri de Kıbrıs'taki üsleri.

Bunlardan biri, şu anda Kraliyet Hava Kuvvetleri (RAF) Typhoon savaş uçaklarının konuşlu olduğu RAF Akrotiri üssü.

Diğeri ise dağın zirvesine konuşlanmış, son derece gizli bir elektronik dinleme istasyonu olan Ayios Nikolaos.

"Ayia Nik" olarak bilinen bu tesis, İngiltere'nin Kıbrıs'taki Egemen Üs Bölgeleri'nden biri.

Ayrıca İngiltere ordusu, uzun yıllardır Kıbrıs'ı "öncü taburu" (Middle East Spearhead Battalion) için üs olarak kullanıyor. Bu tabur, Ortadoğu'da oluşabilecek krizlerde hızlı müdahale amacıyla hazır bekletiliyor.

RAF Typhoon jetleri şu anda Irak ve Suriye'de IŞİD ve El-Kaide hedeflerini izlemek ve gerektiğinde bombalamak amacıyla yürütülen Shader Operasyonu kapsamında görev yapıyor.

Geçen yıl, İsrail ile İran arasında kısa süreli yaşanan bir gerilimde, İngiltere'ye ait savaş uçaklarının İsrail'e doğru gönderilen İran'a ait bazı insansız hava araçlarını (İHA) düşürmeye yardım ettiği .

Ancak şu anki çatışmada İsrail'den BBC'ye yapılan açıklamada, böyle bir yardım talep edilmediği ve teklif edilmediği ifade edildi.

Basra Körfezi

Kraliyet Donanması, Basra Körfezi ile Hürmüz Boğazı'nın deniz mayınlarından arındırılmasında uzun süredir küçük ama kritik bir rol oynuyor.

Bu görev, 1980-1988 yılları arasındaki İran-Irak savaşına kadar uzanıyor. O dönem, İran ve Irak tarafından denize çok sayıda mayın döşenmiş ve İngiltere, "Armilla Devriyesi" adı verilen bir görev gücünü devreye sokmuştu.

Kraliyet Donanması'na ait mayın tarama gemileri, Bahreyn'de konuşlandırılmıştı. Bu varlık, yakınındaki ABD Donanması'nın 5. Filo Komutanlığı tarafından da büyük takdir topluyordu çünkü ABD'nin bu alandaki kabiliyeti beklenenden zayıftı.

Ancak Kraliyet Donanması'nın bu gemileri artık ömrünün sonuna yaklaştı ve İngiltere'nin bölgede askeri varlığı giderek azaltıldı. Bu da şu kaygıyı doğurdu: Eğer İran, dünya petrolünün yüzde 20-30'unun geçtiği Hürmüz Boğazı'nı kapatmaya kalkarsa, etkisi ciddi olur.

İngiltere Savunma Bakanlığı, şu anda HMS Middleton adlı bir mayın tarama gemisinin Körfez'de görev yaptığını açıkladı.

Açıklamada, "Kraliyet Donanması'na ait gemiler bölgede seyir halinde" denildi. Ancak bunların "savaş görevi için yeniden konuşlandırılmadığı" da özellikle belirtildi.

İngiltere'nin Irak'ta 100 kişilik küçük bir askeri gücü ve Umman'ın Duqm limanında bir liman tesisi de mevcut.

Misilleme riski

İran, defalarca şunu açıkça belirtti: Kendisine saldıran ya da saldırıya katkı sağladığını düşündüğü her ülkeye karşılık verecek.

Bu durum genellikle misilleme olarak adlandırılıyor.

Bu durumda en başta hedef alınacaklar, bölgede bulunan ABD üsleri ile denizdeki Amerikan savaş gemileri olacaktır.

Ancak İngiltre, örneğin Diego Garcia'daki ABD bombardıman uçaklarına İran'ı vurma izni verirse, bu misillemenin İngiltere'yi de kapsaması kuvvetle muhtemel.

Pratikte bu; Kıbrıs'taki RAF Akrotiri üssüne balistik füze saldırıları anlamına gelebilir.

İngiltere içinde ise güvenlik ve istihbarat servisi MI5, İran kaynaklı sabotaj, kundaklama ya da suç örgütleri aracılığıyla yapılabilecek düşmanca eylemlere karşı alarmda olacaktır.