Hindistan'da kurgu videolar, etnik ve dini ayrışmaları körüklüyor

Hindistan'da milyonlarca kişi tarafından izlenen viral bir videoda, bir kişinin, kucağında çocuğu olan kara çarşaflı bir kişiye saldırdığı görülüyor.

Zor kullanılarak çıkarılan çarşafın içindense bir erkek çıkıyor.

Bu videoya eşlik eden Hintçe mesajda, ‘çarşafın arkasına gizlenerek çocukların kaçırılması olasılığına karşı’ uyarı yapılıyor.

Bu yılın başlarında YouTube'da yayınlanan video, silinmeden önce 29 milyondan fazla görüntülendi.

Ancak bu video gerçek bir olayı göstermiyordu, amatör oyuncuların yer aldığı bir kurguydu.

Hindistan’da görünüşe göre eğlence amaçlı yapılan bu videolar, toplum tarafından gerçek sanılarak paylaşılıyor.

Bu videolarda genellikle dini nefreti ve kadın düşmanlığını körükleyen mesajlar yer alıyor.

Hindistan’da Narendra Modi'nin Hindu-milliyetçisi Bharatiya Janata Partisi'nin (BJP) 2014 yılında iktidara gelmesinden bu yana dini topluluklar arasında, özellikle Hindular ve Müslümanlar arasında gerilimler yaşanıyor.

Dramatize videoların bu trendi Hintçe, Tamilce, Malayalamca, Guceratça, Marathi ve Telugu dahil olmak üzere birçok Hint diline ulaştı.

Bu kurgu video akımı ülkede konuşulan Hintçe, Tamilce, Malayalamca, Guceratça, Marathi ve Telugu dillerinde de yayınlandı.

Bazı yerel televizyon kanalları da ‘gerçek olduklarını sanarak’ bunları yayınladı.

Bu videolarda, ‘çocuk kaçırırken burkayla kendilerini gizleyen kişiler’ sıkça bir tema olarak kullanılıyor.

Ancak bu kurgu videoların gerçek hayatta sonuçları olabileceğine dair ciddi endişe var.

Son yıllarda, birçok Hindistan eyaletindeki yerel yetkililer, benzer sahte haberlere karşı, halka dikkatli olma çağrısı yaptı.

Bu videolar neden tehlikeli?

Bu kurgu videoların çoğu izleyicinin ilgisini “şok etkisiyle” çekebilecek dezenformasyon taktikleri içeriyor.

Kimi videolarda, içeriğe karşı izleyiciyi uyaracak ibareler koyuluyor ama bunlar da videonun ortasına veya sonuna gizlenmiş olabiliyor.

Bu uyarılar da çoğu zaman, yabancı bir dil olan İngilizce olabiliyor.

Bu tarz içerikleri doğrulamak amacıyla kurulan Alt News isimli site, daha sonra silinen burkalı çocuk kaçırma videosunda, “Kurgudur” ifadesinin bulunduğunu ancak bunun da yalnızca bir saniye ekranda kaldığını kaydediyor.

Bazı videolarda, gerçekçiliği artırmak için güvenlik kamerası çekimi intibası veren kurgu oyunları yapıldığı da görülüyor.

Aralık 2021'de viral olan böyle bir videoda, Müslüman erkeklerin Hindu kızları yiyeceklerine ilaç katarak sarhoş etmeye çalışabileceklerine dair kanıtsız bir iddia, asılsız bir komplo teorisi yer alıyor.

Videonun altındaki yorum bölümünde bu iddianın doğru olduğuna inanarak İslamofobik açıklamalarda bulunan kullanıcı mesajları yer alıyor.

Bir kullanıcı "Aşk cihadından kendinizi koruyun” yorumunu yapıyor.

Aşk cihadı, Müslüman Hint erkeklerin, Hindu dininden olan kadınları etkileyerek, din değiştirmeye ikna etmesini tanımlamak için kullanılan bir komplo teorisi.

Çoğu video Haydarabad kentinde bulunan Venkat Seepana isimli bir kişi tarafından hazırlanıyor.

Bu kişinin YouTube’da 1,2 milyondan fazla abonesi ve 400'den fazla videosu var.

Bu kliplerden birinde, bir terzinin bir kadınla yaşadığı anlaşmazlık gösteriliyor.

O video Müslüman bir erkeğin Hindu bir kadına kötü davrandığını iddia ederek Twitter ve Facebook'ta defalarca paylaşıldı.

Hinduların, Müslümanlara ait dükkanlardan uzak durmasını isteyen mesajlar ve yorumlar yapıldı.

BBC’ye konuşan Seepana, bu videoları "farkındalık yaratmak ve gerçek hayatta olanları göstermek" için yaptığını söyledi.

Gazeteci ve dezenformasyon araştırmacısı Alishan Jafri, viral hale gelen bu videoların fiziksel şiddete yol açmayabileceğini, ancak mevcut dini önyargıları derinleştirdiğini söylüyor.

Jafri, "Bu videolar, zaten bölünmüş ve kutuplaşmış olan bu toplumdaki yangını körüklüyor. Videoların çoğu, başta Müslümanlar olmak üzere belirli toplulukları hedef alıyor ve internette yayıldıklarında azınlık gruplara yönelik yapısal şiddete katkıda bulunuyor" diyor.

Kafa karışıklığı yaratan bu videolar, bazen internette daha fazla dezenformasyon yaymak için kullanılıyor.

Bazıları arkadaşlar, aile üyeleri ve aralarında yaş farkı olan insanlar arasında yasa dışı ilişkiler gösteriyor.

Hinduları hedef alan videolar da var

Mayıs’ta iki video, Hindu topluluğuna yönelik asılsız iddialarla geniş bir şekilde paylaşıldı.

İlkinde kız kardeşiyle evlendiğini iddia eden, Hinduizmle ilişkilendirilen bir renk olan safran giymiş bir adamı var.

İkinci videoda ise bahsedilen kadın, adamın yanında duruyor. Adam, çarşaflı kadını Hindu dinine yöneltmek için evlendiğini söylüyor.

Twitter'da videonun gerçek olmadığını söyleyen bazı kişiler, kadının Müslüman taklidi yaptığını ve adamın kız kardeşi olduğunu iddia ediyor.

İkisini de farklı videolarda, farklı karakterleri canlandırırken görmek mümkün.

Bu videoların orijinal hali 400 binden fazla takipçisi olan bir YouTube kanalında yer alıyor.

BBC, kanalın sahibi Vikram Mishra'ya videolarının gerçek olarak algılandığını bilip bilmediğini sorduğunda, "Hepimiz başarılı olmak istiyoruz. Toplumun trendlerine göre başarılı videolar üretiyorum" yanıtını verdi.

Mishra, videoların "eğlence ve izlenme amaçlı yapıldığını, 12 kişilik bir ekibin geçimini YouTube kanalından sağladığını" söyledi.

BBC ayrıca sosyal medya platformlarına bu tür kurgulanmış videolara ilişkin politikalarıyla ilgili soru yöneltti.

Bir Meta sözcüsü, "Facebook'ta şiddeti teşvik eden içerikleri yasaklayan açık kurallar” olduğunu ve bu kuralları çiğneyen içerikleri kaldırdıklarını söyledi.

YouTube da platformun şiddet unsuru olan uygunsuz içerikleri, yanlış bilgilendirmeyi ve "ciddi şekilde zarar verme riski taşıyan yanıltıcı veya aldatıcı içeriği" yasaklayan katı politikaları olduğunu söyledi.

Eskiden Twitter olarak bilinen X, yakında geri dönüş yapacaklarını belirten bir otomatik yanıt gönderdi.

Kurgulanmış videoları nasıl tespit edebilirsiniz?

Videoların birçoğu kurgulanmış gibi görünüyor ve benzerleri farklı ülkelerde de üretilip paylaşılıyor.

Ancak Hindistan ve diğer Asya ülkelerinde faaliyet gösteren doğrulama platformu Fact Crescendo'nun genel yayın yönetmeni Harish Nair, Hindistan’da insanların bu içeriklere inandığını ve "daha muhafazakar izleyicilere hitap ettikleri" için videoların ülkede viral olduğunu söylüyor.

Nair, ayrıca Hindistan’da ağırlıkla “kamu yararına yapıldığına inanılan videoların paylaşıldığını” belirtiyor.

Delhi merkezli bir dijital hak savunuculuğu grubu olan İnternet Özgürlüğü Vakfı'nın politika direktörü Prateek Waghre de aynı fikirde.

Hindistan’da medyanın nasıl kullanılacağının bilinmediğini ve doğru ile yanlış bilginin her zaman ayırt edilemediğini söyleyen Waghre, bu sorunun “mevcut sosyal bölünmelerin olduğu ve insanların zaten belli bir yönde düşünmeye hazır olduğu bir toplumda” meydana geldiğine dikkat çekiyor.

Bu tür videoların gerçek olup olmadığını kontrol etmenin yolları var.

Hindistan merkezli Newschecker'ın yönetici editörü Ruby Dhingra, izleyicilerin kamera açılarına, konumlara, tepkilere ve videoda kullanılan dile dikkat etmesi gerektiğini söylüyor.

Dhingra, kadrajdaki kişilerin kameradan saklanıp saklanmadığına, doğal bir şekilde konuşup konuşmadığına, abartılı davranıp davranmadığına bakmayı öneriyor.

Dhingra ayrıca, kurgulanmış bir olayın birden fazla kamera tarafından ve herhangi bir kesinti olmadan yakalanmasının "pek olası olmadığını" belirtiyor.