Dünya Liderleri COP30 için Bir Araya Geliyor

Dünya liderleri yakında iklim değişikliğiyle nasıl mücadele edileceğine ilişkin yıllık toplantıları için bir araya gelecekler.

COP30, ülkelerin küresel sıcaklık artışını 1.5C derece ile sınırlama taahhüdünde bulunduğu Paris iklim anlaşmasından on yıl sonra gerçekleşiyor.

COP30 nedir ve ne anlama geliyor?

COP30, hükümetlerin iklim değişikliğini nasıl sınırlandıracaklarını ve buna nasıl hazırlanacaklarını tartıştıkları 30. yıllık Birleşmiş Milletler (BM) iklim toplantısıdır.

COP, "Taraflar Konferansı" anlamına geliyor. "Taraflar", 1992 yılında ilk BM iklim anlaşmasına imza atan yaklaşık 200 ülkeyi ifade ediyor.

COP30 ne zaman?

COP30 resmi olarak 10 Kasım Pazartesi gününden 21 Kasım Cuma gününe kadar devam edecek.

Dünya liderleri zirvenin açılışından önce 6-7 Kasım günleri biraraya gelecek.

Konferans, tüm katılımcılar için kabul edilebilir bir anlaşma sağlamak amacıyla yapılan son dakika müzakereleri nedeniyle sık sık uzamasıyla biliniyor.

COP30 nerede yapılacak?

Konferans ilk kez Brezilya'da, Amazon yağmur ormanlarındaki Belem'de düzenleniyor.

Ev sahibi ülke, Fifa Dünya Kupası ve Olimpiyat Oyunlarının kıtalar arasında gidip gelmesine benzer şekilde, ev sahibi bölgenin aday göstermesinin ardından katılımcı ülkeler tarafından seçiliyor.

Ancak Belem'in seçilmesi, zayıf ulaşım bağlantıları ve uygun fiyatlı otellerin eksikliği nedeniyle önemli lojistik zorluklara neden oldu.

Bazı delegasyonların kalacak yer bulmakta zorlanması, daha yoksul ülkelerin katılımını engelleyebileceği endişelerine yol açtı.

Zirve için kullanılacak bir yolun inşası için Amazon yağmur ormanlarının bir bölümünün kesilmesi kararı da tartışmalara yol açtı.

Brezilya da COP30 öncesinde yeni petrol ve gaz ruhsatları vermeye devam etti. Petrol, gaz ve kömür fosil yakıtlardır ve küresel ısınmanın ana nedeni olarak görülüyor.

COP30'a kimler gidiyor, kimler gitmiyor?

Dünyanın dört bir yanındaki ülkelerden temsilciler bekleniyor, ancak birçok dünya lideri henüz katılımlarını teyit etmedi.

ABD heyetinde kimlerin olacağı henüz belli değil.

Ocak 2025'te göreve gelmesinden kısa bir süre sonra Başkan Trump, iklim değişikliğiyle mücadeleye yönelik uluslararası taahhüdün temelini oluşturan Paris anlaşmasından çekilme sözü verdi.

Trump, 2017'deki ilk yönetimi sırasında Paris anlaşmasından çekilmiş, ancak eski Başkan Joe Biden 2021'deki ilk görev gününde bu adımı tersine çevirmişti.

Gezegeni ısıtan gazların dünyadaki en büyük yayıcısı olan Çin'in bir heyet göndermesi bekleniyor, ancak Devlet Başkanı Şi Cinping'in gitmesi beklenmiyor.

Siyasetçilerin yanı sıra diplomatlar, gazeteciler ve kampanyacılar da konferansa katılacak.

Daha önceki zirveler kömür, petrol ve gaz sektörleriyle bağlantılı çok sayıda katılımcının yer alması nedeniyle eleştirilmişti; kampanyacılar bu durumun fosil yakıt savunucularının süregelen etkisini gösterdiğini savunuyor.

COP30 neden önemli?

COP30, küresel iklim hedeflerinin ciddi bir baskı altında olduğu kritik bir dönemde gerçekleşiyor.

2015 yılında Paris'te yaklaşık 200 ülke, küresel sıcaklık artışlarını 1800'lerin sonundaki "sanayi öncesi" seviyelerin 1.5C üzerinde sınırlamaya ve 2C'nin "oldukça altında" tutmaya çalışmayı kabul etti.

Aşırı sıcaklardan deniz seviyesinin yükselmesine kadar iklim değişikliğinin etkilerinin 2C'de 1.5C'den çok daha fazla olacağına dair çok güçlü bilimsel kanıtlar var.

Ancak yenilenebilir enerji - özellikle de güneş enerjisi - kullanımı hızla artarken, ülkelerin iklim planları 1.5C hedefine ulaşmak için yapılması gerekenlerin sürekli olarak gerisinde kaldı.

Paris Anlaşması uyarınca, ülkelerin COP30 öncesinde gezegeni ısıtan gazların salımını nasıl azaltacaklarına dair güncellenmiş planlar sunmaları gerekiyordu.

Ancak ülkelerin sadece üçte biri bunu yaptı.

BM Genel Sekreteri António Guterres, hedefe ne kadar yaklaşıldığı ve emisyonların ne kadar yüksek kaldığı göz önüne alındığında, 1.5C hedefinin "aşılmasının" artık kaçınılmaz olduğunu kabul etti.

Sıcaklıkların yüzyılın sonuna kadar 1.5C hedefine geri çekilebileceğini umduğunu da sözlerine ekledi.

BM, COP30'un Paris anlaşmasında ortaya konan sürece daha fazla bağlılık göstereceğini umuyor.

COP30'da neler görüşülecek?

Brezilya, önceki COP'larda verilen taahhütlerin yerine getirilmesi için atılacak adımlar konusunda anlaşmaya varmayı umuyor.

Ülkelerin yeni karbon azaltma planlarının yanı sıra, çeşitli alanlar da tartışmaya açılabilir.

Fosil yakıtlar

2023'teki COP28'de ülkeler ilk kez "enerji sistemlerinde fosil yakıtlardan uzaklaşılması" gerektiği konusunda anlaştı.

Ancak bu eğilim, birçok kişinin umduğu gibi 2024'teki COP29'da güçlendirilmedi.

Para

COP29'da zengin ülkeler, gelişmekte olan ülkelere iklim değişikliğiyle mücadelelerinde yardımcı olmak üzere 2035 yılına kadar yılda en az 300 milyar dolar vermeyi taahhüt etti. Ancak bu miktar, yoksul ülkelerin ihtiyaç duyduğu miktardan çok daha az.

Bu anlaşma aynı zamanda bu miktarın kamu ve özel kaynaklardan 1.3 trilyon dolara çıkarılması hedefini de içermekteydi, ancak bu hedefe nasıl ulaşılacağı konusunda somut ayrıntı pek yok.

Yenilenebilir Enerji

COP28'de ülkeler, rüzgar ve güneş gibi yenilenebilir enerji kaynaklarının küresel kapasitesini 2030 yılına kadar üç katına çıkarmayı kabul etti.

Yenilenebilir enerji kaynaklarının hızla artacağı tahmin edilirken, Uluslararası Enerji Ajansı dünyanın şu anda bu hedefe ulaşma yolunda olmadığını söylüyor.

Doğa

Yeni bir gelişme, tropikal ormanların kaybını önlemeye yönelik bir fon olan "Sonsuza Kadar Tropikal Ormanlar"ın başlatılması olabilir.

COP30 herhangi bir fark yaratacak mı?

Bu yıl, özellikle Trump yönetiminin etkisi nedeniyle, ileriye doğru büyük bir adım atılması zor görünüyor.

ABD Başkanı Eylül ayında BM'de yaptığı bir konuşmada iklim değişikliğini "dünya üzerinde şimdiye kadar yapılmış en büyük dolandırıcılık" olarak nitelendirmiş ve sıcaklıkların arttığına dair mevcut bilimsel kanıtlara saldırmıştı.

Ayrıca petrol ve doğal gaz sondajını artırma ve selefleri tarafından uygulamaya konulan çevreci girişimleri geri alma sözü verdi.

Ağustos ayında ikinci kez çöken ilk küresel plastik anlaşmasına varma girişimleri gibi 2025'teki diğer çevre görüşmelerinde de uzlaşmaya varmak zor olmuştu.

Ekim ayında, küresel deniz taşımacılığı emisyonlarını azaltmaya yönelik önemli bir anlaşma, ABD ve diğer bazı ülkelerin baskısı üzerine ertelendi.

Kampanyacı Greta Thunberg gibi bazı gözlemciler önceki COP'ları "yeşil aklama" ile suçladılar. Bu ifade, ülkelerin ve şirketlerin gerekli değişiklikleri yapmadan iklimci kimliklerini öne çıkarmalarına izin verilmesi anlamına geliyor.

Ancak COP oturumlarında önemli küresel anlaşmalara varıldı ve bu da tek başına ulusal önlemlerden daha fazla ilerleme kaydedilmesini sağladı.

Paris'teki COP21'de kararlaştırılan 1.5C ısınma sınırına ulaşmanın zorluklarına rağmen, BM'ye göre bu taahhüt "neredeyse evrensel iklim eylemini" teşvik etti.

Bu durum, dünya hala Paris hedeflerine ulaşmak için gereken hızda hareket etmiyor olsa da, beklenen ısınma seviyesinin düşürülmesine yardımcı oldu.

Bu haber, BBC gazetecileri tarafından hazırlandı ve kontrol edildi. Bir pilot proje kapsamında çevirisinde yapay zekadan da faydalanıldı.