Covid: G7 ülkelerinin yoksul ülkelere hibe edeceği bir milyar doz aşı fark yaratabilir mi?

G7 ülkeleri, ihtiyaç sahibi ülkelere toplam 1 milyar doz Covid-19 aşısını Covax programı aracılığıyla hibe etme sözü verdi.

ABD Başkanı Joe Biden G7 zirvesi için İngiltere'de bulunduğu sırada, ülkenin 500 milyon dozluk katkısının "herhangi bir ülke tarafından şimdiye kadarki en büyük Covid-19 aşısı bağışı" olacağını söyledi.

İngiltere, gelecek yıl sonuna kadar 100 milyondan fazla doz bağışlamayı taahhüt etti.

Bağış nasıl karşılandı?

G7 zirvesinde 870 milyondan fazla ek doz taahhüt edildi ve Şubat 2021'den bu yana yapılan toplam taahhütler bir milyara ulaştı.

Aşılar, esas olarak dünyadaki her ulusun en savunmasız yüzde 20'sine ulaşmayı amaçlayan Covax aşı programı aracılığıyla dağıtılacak.

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) Başkanı Tedros Ghebreyesus, G7'ye verdiği yanıtta, "Daha fazlasına ve daha hızlı bir şekilde onlara ihtiyacımız var" dedi. "Diğer birçok ülke şu anda vaka sayılarında artışla karşı karşıya - ve hem de aşıları olmadan."

Güney Afrika Cumhurbaşkanı Cyril Ramaphosa, "Bir milyar aşı bile, iki doz aşıdan bahsettiğimizde, aslında 500 milyon demektir. Bundan çok daha fazlasına ihtiyacımız var" dedi.

"Aşıları kendi başımıza üretmek istiyoruz ve gerekli kapasitemiz yok."

ABD, Pfizer/BioNTech aşısından "kâr amacı gütmeyen" bir fiyatla 500 milyon doz satın almayı kabul etti.

Biden, ABD'nin Covid ile mücadelede "aşı cephaneliği" olacağına söz verdi.

Beyaz Saray'ın söz verdiği aşı dozlarının 200 milyonunun bu yılın sonuna kadar, 300 milyonunun ise Haziran 2022'ye kadar dağıtılacağı anlaşılıyor.

ABD başka ülkelere halihazırda 80 milyon doz bağışlama sözü vermişti.

Eylül ayı sonuna kadar, İngiltere 5 milyon doz, 2021'in sonuna kadar ise ek 25 milyon doz aşı bağışlayacak. İngiltere'nin hibe edeceği dozların çoğu (yüzde 80) Covax aracılığıyla dağıtılacak.

Yoksul ülkeler için ne kadar aşıya ihtiyaç var?

İhtiyaç çok büyük ve hemen karşılanması gerekiyor.

Haziran ayı başlarında Küresel Aşı ve Bağışıklık İttifakı'nın (GAVİ) ev sahipliğinde düzenlenen bir zirvede, şimdiye kadar çeşitli ülkeler tarafından 132 milyondan fazla dozun bağışlandığı açıklandı.

Bu, Belçika, Danimarka ve Japonya'nın kısa vadeli tedarik için bağışladığı 54 milyondan fazla dozun yanı sıra İspanya ve İsveç'ten ek dozları da içeriyordu.

GAVI'nin CEO'su Seth Berkley BBC'ye yaptığı açıklamada, "Varyantlar, virüsün dolaşımı göz önüne alındığında, bu aşıları mümkün olan en kısa sürede dünya çapında kullanılabilir hale getirmek gerekiyor" dedi.

Covax'ın zaten 2,5 milyardan fazla doz aşı sipariş ettiğini, ancak bunların yılın ikinci yarısına kadar ellerine ulaşmayacağını söyledi.

Dünya Sağlık Örgütü'nden Tedros Ghebreyesus, "Eylül ayına kadar her ülkede nüfusun en az yüzde 10'unu aşılamak için ek 250 milyon doz aşıya ihtiyacımız var" diyor ve bunun 100 milyonuna Haziran ve Temmuz aylarında ihtiyaç olduğunu söylüyor.

Covax'ın başlangıçtaki hedefi, bu yılın sonuna kadar dünya çapında iki milyar doz aşı sağlamaktı, ancak şimdi amaç, en geç 2022'nin ilk aylarında 92 daha düşük gelirli ekonomiye 1,8 milyar doz aşı sağlamak.

Tüm bu vaatler, WHO'nun, virüsün bulaşmasının önemli ölçüde azaltılabileceği oran olan, dünyanın yüzde 70'ini aşılamak için gereken 11 milyar dozun çok aşağısında.

Aşı üretim kısıtlamalarına ilişkin endişeler büyüyor

Covax şeması şimdiye kadar çoğunlukla Hindistan'da üretilen Oxford-AstraZeneca aşısına dayandı.

Bununla birlikte, Hindistan'ı salgının ikinci dalgası vurduğunda, ülkenin tüm büyük aşı ihracatını durdurmasının ardından Mart, Nisan ve Mayıs aylarında arz ciddi şekilde etkilendi.

Hindistan'ın en büyük üreticisi olan Hindistan Serum Enstitüsü'nden (SII) toplam 1,1 milyar doz AstraZeneca'nın Covishield isimli aşısı sipariş edildi.

Şimdiye kadar, Covax'a sadece 30 milyon doz sağladı ve üretimini artırmak için uğraşırken yaklaşık 190 milyon dozu geciktirdi.

İhracatın ancak yıl sonunda yeniden başlayacağını ve şirketin Hindistan'ın kendi ihtiyaçlarını karşılamaya odaklandığını söylüyor.

Bazı ülkelerde, halihazırda teslim edilen aşıların yavaş dağıtımı ve uygulanması konusunda da bir sorun var ve Afrika'daki bazı ülkelerde aşıların süresi kullanılamadan doldu.

Dünya Sağlık Örgütü, "Daha fazla aşı hayati önem taşırken, bazı Afrika ülkeleri sahip oldukları aşıları hızla yaymak için harekete geçmeli" dedi.