Avrupa kupalarında gelecek sezondan itibaren maç sayısının artması iklim kriziyle mücadeleyi olumsuz etkileyecek

David Lockwood & Matt Hickson / BBC Spor Servisi

Daha çok takım, daha çok maç ve daha çok uçuş. Gelecek yıl Avrupa’da kulüp futbolu daha da genişleyecek ve UEFA’nın üç büyük turnuvasında maç takvmine 177 karşılaşma daha eklenecek. Bu da futbolun gezegenimiz üzerindeki etkisini artıracak.

BBC Spor Servisi'nin araştırmasına göre, daha çok maçın oynanacağı yeni fikstürle, takımlar ve taraftarlar 2024-2025 sezonunda, toplam 3,2 milyar kilometre uçacak. 2022-2023 sezonunda ise 2,4 milyar kilometre uçulmuştu.

Gelecek sezona yönelik mesafe tahminleri Ay’a 4 bin kere gidip gelmekle eşit. Bu durum yarım milyon ton küresel ısınmaya yol açan sera gazı salımına neden olacak.

Geçmişte UEFA’nın eski sosyal sorumluluk birimini yöneten Patrick Gasser, karbon ayak izinin azaltılabilmesi için Şampiyonlar Ligi, Avrupa Ligi ve Avrupa Konferans ligi karşılaşmalarında kuruluşun deplasman taraftarlarına bilet vermemesini öneriyor.

BBC Spor Servisi, sayıları ve Avrupa futbolunda sürdürülebilirlik sorununu inceledi.

Sayılar ne diyor?

BBC’nin çalışmasında takımların ve deplasman taraftarlarının uçuşları incelendi. Hesaplamalar UEFA’nın deplasman taraftarlarına ayırdığı, stadyum kapasitesinin minimum % 5’i olan bilet sayısıyla yapıldı.

Bazı deplasman taraftarları daha kısa seyahatlerle, demiryolu kullanarak gittiği için, yaklaşık 250 kilometreden az seyahatler hesaba katılmadı. Ortalama seyahat mesafesi 1600 kilometreyi aşkın olduğu için, demiryolu seyahatleri kat edilen mesafelerin çok küçük bir kısmını oluşturuyor.

18 milyon ev sahibi taraftarın da ülke içindeki seyahatleri de hesaba katıldığında, Şampiyonlar Ligi, Avrupa ligi ve Konferans Ligi maçlarının gerçek karbon ayak izi önemli ölçüde yükselecek.

Karbon ayak izine, stadyumların işletme emisyonları, medya ve UEFA yetkililerinin seyahatleri, business class ve özel uçaklar gibi daha az sürdürülebilir hava yolculukları, deplasmanda oynayan takımlara yüzde 5’lik bilet tahsisi ve Avrupa dışından maçlara gelecek taraftarlar da dahil. BBC’nin çalışmasında, uçuşların ekonomi sınıfı ve tarifeli uçuşlarla yapılacağı öngörüldü.

Sayılarla Avrupa kulüp futbolunun genişlemesi

Metodoloji:

BBC’nin hava seyahati mesafesi hesabında belirli öngörülerde bulunuluyor. Bunlar takımların stadyumlara en yakın statlara gideceği, mesafenin 250 kilometrede az olacağı durumlarda, uçağa binilmeyeceği, herkesin tarifeli uçaklarla ekonomi sınıfında uçacağı gibi. Maç ve taraftar sayıları ise UEFA’dan alındı.

Avrupa futbolunda gelecek yılkı genişleme, 3 yıl önce Konferans Ligi’nin başlamasıyla, 63 maçın daha fikstüre eklenmesinden 3 yıl sonra yapılacak.

UEFA ayrıca, 2018’de 4 yılda bir yapılan Avrupa Şampiyonası’nın üzerine bir de uluslararası futbol takvimine 2 yılda bir yapılan Uluslar Ligi'ni ekledi. Euro 2020 ise 11 farklı Avrupa ülkesinde yapıldı.

Profesyonel Futbolcular Birliği Sürdürülebilirlik Sözcüsü David Wheeler, iklim üzerine etkisi konusunda UEFA’yı “görevi ihmalle” suçladı.

Wycombe Wanderers takımının orta saha oyuncusu Wheeler, “Bu alanda liderlik yapmıyorlar. Bu anlamda toplumdan farklı değiller. Yaptıkları her şeyin çevreye etkisi var” dedi ve şöyle devam etti;

“Davranışları, sanki kendilerini bunun üzerinde görüyorlarmış gibi. Kulüplere ve hatta toplumdaki herhangi birine ne isterse onu yapma ruhsatı veriyorlar.

“ İyilik için olumlu bir güç olmak yerine sorunu büyütüyorlar ve bizi çok ciddi bir iklim acil durumuna doğru itiyorlar.

“Turnuvaların genişletilmesinin başlıca nedeni aç gözlülük gibi görünüyor. Kurumlar ve bir çok kulüp, verdikleri zarar aldırmadan mümkün olduğunca çok para kazanmak istiyor.”

UEFA sözcüsü, BBC'ye yaptığı açıklamada Avrupa’daki turnuvaların genişletilmesi kararının “taraftarların, oyuncuların, teknik direktörlerin, ulusal futbol federasyonlarının, kulüplerin ve liglerin fikirlerinin dinlendiği uzun bir danışma süreci” sonucunda alındığını belirtti.

UEFA’nın açıklamasında ayrıca, “Yeni format rekabet dengesini geliştirmemize, kulüpler, ligler ve kıtamızdaki amatör futbol için somut gelir yaratılmasına yarayacak” denildi.

Futboldaki en büyük karbon ayak izi seyahatlerde

Başka hiçbir spor dalına bu kadar çok sayıda taraftar düzenli olarak, büyük sayılarda seyahat etmiyor ve BBC çalışmasına göre taraftarların seyahati, en büyük karbon salımına yol açan unsur. Tahminlere göre yüzde 80 ya da daha fazlası. Seyahatlerin çoğu da uçakla yapılıyor.

22 yıl boyunca UEFA’da görev yapan Gasser, kurumun kulüplerin deplasman taraftarlarına stadyum kapasitesinin en az yüzde 5’i oranında bilet sağlama zorunluluğunu kaldırması ve hatta deplasman taraftarlarına Covid döneminde olduğu gibi kısıtlamalar getirilmesini öneriyor.

Gasser bu fikrin icra komitesi düzeyinde tartışıldığını, ancak kabul görmediğini belirtiyor. Deplasman yasağının bazı taraftarların hoşuna gitmeyeceğini kabul eden Gasser, iklim krizinin geldiği seviyenin bu tür önlemleri gerektirdiğini vurguluyor.

Takımların seyahatleri

Avrupa futbolunun karbon ayak izinde en büyük rolü taraftarların seyahatleri oynasa da, özel uçakların kullanılması nedeniyle, takımların seyahatlerindeki yolcu başına karbon salımı çok daha büyük. Bu seyahatlerin tarifeli uçaklara kıyasla çok daha büyük bir karbon ayak izi var.

İngiltere Premier Ligi'nde kulüpler genelde, deplasman maçı olduğunda en yakın havaalanlarına neredeyse boş giden özel jetler kullanıyor. Daha sonra bu jetler takımı ve görevlileri taşıyor.

Geçen yılki Şampiyonlar Ligi ele grubu maçlarında ise deplasman takımları 29 maçın 26’sında karşılaşmalara özel uçaklarla gitti.

Takımların nasıl seyahat edeceğini UEFA değil, ekiplerin kendisi belirliyor. Ancak sıklıkla özel uçakların kullanılmasının nedeni fikstürün sıkışıklığı. Bu durum üzerinde kulüplerin bir kontrolü yok ve turnuvaların genişlemesiyle, sıkışıklık daha da artacak.

UEFA deplasman taraftarlarına bilet verilmesini şart koşsa da, takımların ve bilet sahiplerinin nasıl seyahat edecekleri konusunda herhangi bir kontrolü olmadığını söylüyor.

UEFA, Birleşmiş Milletler İklim Hareket Çerçevesi'ni imzaladı. Bu çerçeve karbon salımlarının 2030’a kadar yarı yarıya azaltılmasını, 2040’ta da net sıfıra ulaşılmasını gerektiriyor.

UEFA, yaz aylarında Almanya’da yapılacak EURO 2024’e 32 milyon euroluk sürdürülebilirlik inisiyatifleri yatırımı yapacak. Bunlara Alman demiryolları Deutsche Bahn’da 29 euroluk sabit fiyata biletler ve maç günlerinde 36 saatlik yerel seyahat biletleri de dahil.

Ancak bunların karbon salımını ne ölçüde azaltacağı ve davranışları ne kadar değiştireceğini görmek gerekiyor. Taraftarların büyük çoğunluğu Almanya’dan olmayacak ve karbon emisyonlarının yüzde 90’ını diğer Avrupa ülkelerinden Almanya’ya giden taraftarlar oluşturacak. UEFA, taraftarları trenle ya da araç paylaşarak seyahate teşvik ediyor.

Alman hükümeti, turnuvanın karbon salımının 500 bin tonu bulabileceğini tahmin ediyor, ancak UEFA yüzde 20’lik bir azalma amaçlıyor. Ancak bu azalma sadece turnuvanın kendisi için geçerli. Kıta genelinde gerçekleşen eleme grubu maçları hesaba katılmıyor.