Akıllı değil ama zeki mi? 'Akılsız' cep telefonunun dönüşü

17 yaşındaki Robin West'in yaşıtlarının büyük çoğunluğundan önemli bir farkı var. Akıllı telefon kullanmıyor.

Gün boyu TikTok ya da Instagram gibi uygulamalarda dolaşmak yerine "akılsız" bir cep telefonu kullanıyor.

Bunlar basit, örneğin bir iPhone'la kıyaslandığında çok sınırlı işlevi olan cep telefonları.

Akıllı olmayan bir cep telefonundan yapabileceğiniz şeyler genellikle telefon etmek, telefon almak, mesaj yollayıp mesaj almakla sınırlı.

Şansınız varsa bazı modellerden radyo da dinleyebilir ve çok mükemmel olmayan fotoğraflar çekebilirsiniz. Ama temel özelliği internete bağlanmak ya da uygulama indirmek mümkün değil.

Bu cihazlar insanların 1990'ların sonlarında edindiği ilk cep telefonlarına benziyor.

Robin West iki yıl önce eski akıllı telefonunun yerine yenisini almak üzere çarşıya gitmiş. İkinci el telefon satan bir dükkanda birden "tuğla gibi" bir eski akılsız telefonun ne kadar ucuz olduğunu fark edip bunun cazibesine kapılmış.

Şu anda kullandığı ve 8 sterline edindiği cep telefonu, Fransız MobiWire şirketine ait bir cihaz. Akıllı telefon özellikleri de olmadığı için her ay yüksek fatura gelmesi gibi bir kaygı da taşımıyor.

"Tuğla telefonu alıncaya kadar, akıllı telefonun nasıl hayatımı esir aldığını fark etmemiştim" diyor. "Bir sürü sosyal medya uygulaması vardı ve sürekli telefonla uğraşmaktan hiçbir işimi yapamıyordum."

Londralı genç, artık bir daha akıllı telefon almayacağını düşünüyor. "Tuğlamla mutluyum. Beni sınırladığını düşünmüyorum. Kesinlikle daha aktif bir hayatım var" diyor.

Akılsız telefonların satışları genel olarak canlanmış görünüyor. Yazılım şirketi SEMrush'in verilerine göre internette akılsız telefonlarla ilgili Google aramaları da 2021 yılında yüzde 89 artış göstermiş.

Satış rakamlarına ulaşmak kolay değil ama bir araştırmaya göre akılsız telefonların küresel satışları geçen yıl bir milyara ulaştı. Bu 2019'da 400 milyon civarındaydı. Kıyaslamak gerekirse, geçen yıl satılan akıllı telefon sayısı 1 milyar 400 milyondu. Bu da 2020 yılına göre yüzde 12,5'luk bir düşüşe işaret ediyor.

Bu arada 2021 yılında finans şirketi Deloitte, Birleşik Krallık içerisinde kullanılan her 10 cep telefonundan birinin akılsız telefon olduğunu ortaya koydu.

Fiyat karşılaştırma sitesi Uswitch.com'un cep telefonu uzmanı Ernest Doku "Bir tür moda, bir nostalji bu ve bunların TikTok videolarında görünmesi de satışların canlanmasında rol oynadı" diyor:

"Çoğumuzun ilk cep telefonu akılsızdı. O yüzden bu klasik cihazlara karşı nostaljik bir yakınlık hissetmemiz doğal."

Ernest Doku ilk kez 2000 yılında piyasaya sürülen, bütün zamanların en çok satan cep telefonu modeli Nokia 3310'un 2017 yılında yeniden piyasa sürülmesinin, eskiye dönüşte gerçek bir dönüm noktası oluşturduğunu söylüyor. "Nokia 3310'u çok gelişkin telefonlarla dolu piyasaya ucuz bir alternatif olarak sundu" diyor.

Doku bu akılsız telefonların performansları ve işlevleri bakımından Apple ve Samsung'un son çıkardığı üst modellerle elbette yarışamayacağını ama örneğin pil ömrü ve dayanıklılık gibi iki önemli alanda onlardan üstün olabileceğini söylüyor.

Psikolog Przemek Olijniczak bundan beş yıl önce akıllı telefonunu atıp yerine Nokia 3310 alırken, pil ömrünün daha uzun olmasını öncelemişti. Fakat kısa sürede bu telefonun başka üstün yanları da olduğunu fark etti.

"Değiştirmeden önce sürekli telefona yapışık yaşıyordum. Her şeyi her an kontrol ediyor, Facebook'ta ya da haberlerde ya da bilmem gerekmeyen başka konulardaki bilgiler arasında dolaşıp duruyordum" diyor:

"Şimdi kendime ve aileme çok daha fazla vaktim var. Bir şeyleri beğenmeye, paylaşmaya, üzerine yorum yapmaya ya da hayatımla ilgili detayları başkalarına duyurmaya bağımlı olmamak büyük bir kazanım. Şimdi özel hayatım daha çok bana ait."

Fakat, Polonya'nın Lodz kentinde yaşayan Olijniczak başlangıçta değişikliğe alışmanın güç olduğunu da itiraf ediyor:

"Daha önce seyahat ederken her şeyi akıllı telefonumdan çek ediyordum. Otobüsler, lokantalar her şey. Bu şimdi mümkün değil. Bu yüzden bu tür şeyleri artık önceden evden yapmayı öğrendim. Alıştım buna da."

Akılsız telefon üreten şirketlerden biri de New York merkezli Light Phone.

Sıradan akılsız telefonlara göre biraz daha zeki ürünleri var. Bu telefonlarla müzik ve podcast yayınlarını dinleyebiliyor ve kulaklıklarınızı Bluetooth üzerinden telefona bağlayabiliyorsunuz.

Fakat şirket, telefonlarından "hiçbir zaman sosyal medyaya, haber sitelerine, e-postaya, internet arama motorlarına ya da insanları endişeye sürükleyen sınırsız akışlara" bağlanılmayacağını taahhüt ediyor.

Şirket, 2021'in en kârlı yılı olduğunu, satışlarının 2020'ye kıyasla yüzde 150 arttığını söylüyor. Üstelik Light Phone telefonları diğer akılsız telefonlardan daha pahalı. Fiyatları 99 dolardan başlıyor.

Şirketin kurucularından Kaiwei Tang, cihazı önce ikinci telefon olarak tasarladıklarını anlatıyor. Örneğin hafta sonunda akıllı telefonunu bir kenara bırakmak isteyen kullanıcıların kullanması için. Fakat artık cep telefonlarını alanların yarısının, onu esas telefonları olarak kullandığını söylüyor.

Tang "Uzaylılar dünyaya gelse, cep telefonunun insanları kontrol altında tutan bir üst canlı türü olduğunu düşünebilir" diyor ve ekliyor:

"Ve bu burada durmayacak. Daha da kötüleşecek. Tüketiciler bir şeylerin yanlış olduğunu fark etmeye başlıyor ve biz de seçenek sunmak istiyoruz."

Bir başka şaşırtıcı şey de Tang'ın verdiği bilgiye göre, bu telefonları kullananların esas olarak 25-35 yaş grubu olması. Tang müşterilerinin çok daha ileri yaşta olmasını beklediğini anlatıyor.

Oxford Üniversitesi'nden Teknoloji uzmanı Profesör Sandra Wachter bazılarımızın daha basit cep telefonlarına dönmek istemesinin çok anlaşılır bir şey olduğunu düşünüyor:

"Şu anda akıllı bir telefonun telefon etme ve mesaj yollamasının artık yan özellikler haline geldiğini söylemek yanlış olmaz. Akıllı telefonunuz sizin vakit geçirme aracınız, haber alma, seyahat etme, günlük işlerinizi organize etme, bilmediğiniz şeyleri öğrenme aracınız ve cüzdanınız."

Wachter akıllı telefonların bildirimler, güncellemeler, son dakika haberleri ile sürekli olarak "dikkatinizi çekmek" istediğini ve sürekli günlük hayatınızın içine sızdığını ekliyor ve "Bu sizi sürekli huzursuz hatta tedirgin edebilir. Bu çok fazla gelebilir" diyor.

Profesör Wachter "Bazılarımızın artık daha basit teknolojilere yönelmesi ve akılsız telefonlar ile yaşamlarını daha basitleştirebileceklerini düşünmesi çok olağan. Bu bize tek bir konuya tam olarak odaklanma ve çok daha konsantre biçimde çalışmak için ihtiyaç duyduğumuz zamanı sağlayabilir. Hatta insanların endişelerini azaltabilir. Araştırmalar çok fazla seçeneğin mutsuzluk ve aşırı heyecan durumu yaratabildiğini ortaya koyuyor" diye ekliyor.

Londra'da akılsız telefonuyla mutlu genç Robin West ise birçok kişinin neden kendisinin böyle bir telefonu tercih ettiğini anlayamadığını söylüyor. "Herkes bunun geçici bir şey olacağını düşünüyor, ne zaman akıllı telefon alacağını sorup duruyorlar" diyor.

Bu habere Yeni Teknoloji Ekonomisi serisinin editörü Will Smale de katkıda bulundu.